Οικονομική μεγέθυνση, περιφερειακή σύγκλιση και ρόλος του γεωργικού τομέα. Μη παραμετρικές οικονομετρικές προσεγγίσεις

Abstract

Η μελέτη της οικονομικής σύγκλισης γνώρισε εντυπωσιακή άνθηση την τελευταία εικοσαετία. Βέβαια, αδιαμφισβήτητο παραμένει το γεγονός ότι η σχετική βιβλιογραφία απέχει από την καθιέρωση μιας γενικώς αποδεκτής μεθόδου ποσοτικής διερεύνησης των εννοιών σύγκλισης. Παρόλα αυτά, μέθοδοι περισσότερο ικανοποιητικές αναπτύσσονται συνεχώς. Έτσι, μπορεί να αξιολογηθεί καλύτερα η αποτελεσματικότητα περιφερειακών πολιτικών καθώς και η ακρίβεια θεωρητικών προβλέψεων. Βασικός σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να διερευνήσει την ύπαρξη περιφερειακής οικονομικής σύγκλισης στην Ελλάδα, να εκτιμήσει και να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά της. Η διερεύνηση γίνεται χρησιμοποιώντας τεχνικές που ανήκουν τόσο στην παραδοσιακή στατιστική και οικονομετρία όσο και στη σύγχρονη μη παραμετρική οικονομετρία. Ο δεύτερος βασικός στόχος της διατριβής είναι η διερεύνηση του ρόλου του γεωργικού τομέα στην περιφερειακή μεγέθυνση και σύγκλιση. Παράλληλα με τους δύο παραπάνω στόχους, διερευνάται και η ύπαρξη χωρικής συσχέτισης μεταξύ των κατά κεφαλήν εισοδημάτων των νομών της Ελλάδας. Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται αφορούν το κατά κεφαλήν εισόδημα των νομών της Ελλάδας και την περίοδο 2000-2008. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η περίοδος 2000-2008 μπορεί να χωριστεί σε δύο υποπεριόδους, πριν και μετά το 2004. Κατά την πρώτη, παρατηρείται έντονη τάση περιφερειακής σύγκλισης, ενώ κατά τη δεύτερη παρατηρείται τάση απόκλισης. Η εφαρμογή των μη παραμετρικών μεθοδολογιών αποκαλύπτει με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια τη διαδικασία περιφερειακής σύγκλισης, όπου υπάρχει, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κατανομής του κατά κεφαλήν εισοδήματος και της διαχρονικής της εξέλιξης. Αναφορικά με τον γεωργικό τομέα, παρατηρείται αρνητική σχέση μεταξύ της εξάρτησης της οικονομίας από αυτόν και της οικονομικής μεγέθυνσης. Παρόλα αυτά, διακρίνεται μία θετική σχέση μεταξύ του κατά κεφαλήν εισοδήματος και της αγροτικής παραγωγικότητας. Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν επίσης και την πολύ σημαντική επίδραση του τομέα των υπηρεσιών για την Ελλάδα, αφού η αυξημένη εξάρτηση μίας περιφερειακής οικονομίας από αυτόν συνδέεται θετικά με το κατά κεφαλήν εισόδημα. Συνεπώς, μία αναδιάρθρωση του γεωργικού τομέα με έμφαση σε πιο παραγωγικές δραστηριότητες αλλά και σε δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με τον τομέα των υπηρεσιών μπορεί να ενισχύσει την περιφερειακή ανάπτυξη. Με δεδομένο ότι η αναδιάρθρωση αυτή ευνοεί κυρίως τους φτωχότερους νομούς με υψηλή «γεωργικότητα», μπορεί να συμβάλλει και στην περιφερειακή σύγκλιση.

The issue of economic convergence has been a major point of interest in the economic literature of the last twenty years. Despite this fact, the relative literature is far from the adoption of one commonly accepted method of empirical research. However, more advanced methods have been recently developed to explore economic convergence. These methods also offer the opportunity for a more efficient assessment of regional policy schemes. The main objective of this thesis is to explore in-depth the regional convergence process in Greece and to reveal its special characteristics. To address this issue, we use traditional statistics and econometrics as well as modern nonparametric techniques. In this sense, static and dynamic econometric panel approaches are applied as well as nonparametric techniques that describe the evolution of per capita income distribution. The second main objective of this research is the exploration of the role of the agricultural sector in the regional growth and convergence process in Greece. Finally, parallel to the aforementioned objectives, the issue of spatial dependence among the per capita income of Greek prefectures is also explored. Data covers the period 2000-2008 and refers to the 51 Greek prefectures. Results indicate that the period 2000-2008 can be split up in two sub-periods, before and after 2004. While the first sub-period is characterized by intense convergence trend, in the second sub-period a divergence trend appears. The application of the nonparametric approaches implicitly reveals the existing regional economic convergence process, as well as the characteristics of the income distribution and its evolution over time. Moreover, a negative relationship among regional economic growth and high dependency of the regional economy on agriculture is identified. However, agricultural productivity is positively correlated with income per capita. Additionally, results indicate the special role of the service sector, since high dependency of the regional economy in the service sector is positively related with economic growth. Thus, a restructuring of the agricultural sector with emphasis in activities that are more productive and directly related with the service sector can encourage regional growth. Taking under consideration that this restructuring mainly affects poorer prefectures with high dependency on agriculture, it can also foster regional economic convergence.