Σκοπός - Αντικείμενο: Ο σκοπός της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής ήταν να εκτιμήσει τα επίπεδα υπέρβαρου και παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα σε αντιπροσωπευτικό πανελλαδικό δείγμα μαθητών δημοτικού, ηλικίας 10-12 ετών. Επιπρόσθετοι στόχοι ήταν η ταυτοποίηση των διατροφικών παραγόντων, των συνηθειών του τρόπου ζωής των παιδιών και σωματικής δραστηριότητας, αλλά και της οικογένειας που επηρεάζουν τον επιπολασμό της παιδικής παχυσαρκίας. Επίσης σκοπός ήταν να εκτιμηθεί η συνολική πρόσληψη νατρίου και να μελετηθούν οι επιδράσεις της στα επίπεδα αρτηριακής πίεσης (ΑΠ).
Μεθοδολογία: Η δειγματοληψία ήταν τυχαία και διαστρωματοποιημένη ανά γεωγραφική περιοχή (10 περιφέρειες) με σκοπό να μελετηθούν δεδομένα από 5000 παιδιά. Εκτός από τις ανθρωπομετρικές μετρήσεις και τις μετρήσεις ΑΠ που πραγματοποιήθηκαν στα σχολεία, τα παιδιά συμπλήρωσαν ένα ημι-ποσοτικοποιημένο ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, αλλά και ειδικά σχεδιασμένα ερωτηματολόγια αξιολόγησης διατροφικών-γευματικών συνηθειών και εκτίμησης της σωματικής δραστηριότητας. Ο διεθνής δείκτης KIDMED χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση της εφαρμογής της Μεσογειακής Διατροφής (ΜΔ) από τα παιδιά. Οι γονείς/κηδεμόνες των παιδιών εκτός από τη συγκατάθεσή τους για την πραγματοποίηση μετρήσεων στα παιδιά τους κλήθηκαν να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια συλλογής των παρακάτω πληροφοριών: δημογραφικά, ανθρωπομετρικά στοιχεία (αυτοδηλούμενα), κοινωνικο-οικονομικά στοιχεία, αντιλήψεις για τη διατροφή και το σωματικό βάρος του παιδιού, δεδομένα για την αξιολόγηση του βαθμού εφαρμογής της ΜΔ.
Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τα κριτήρια του IOTF στο συνολικό Πανελλαδικό δείγμα παιδιών το ποσοστό υπέρβαρου και παχυσαρκίας ήταν 29,5% και 11,7%, αντίστοιχα. To ποσοστό των παιδιών που είχαν καλή εφαρμογή της ΜΔ ήταν 4,3%. Οι παράγοντες που φάνηκαν να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης υπέρβαρου/παχυσαρκίας ήταν η συχνότητα κατανάλωσης πρωινού γεύματος, ο συνολικός ημερήσιος αριθμός γευμάτων και μικρο-γευμάτων, η συχνότητα οικογενειακών γευμάτων, η ύπαρξη τηλεόρασης και ηλεκτρονικού υπολογιστή στο υπνοδωμάτιο των παιδιών και οι ώρες μελέτης των μαθημάτων τις καθημερινές. Από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους γονείς, οι παράγοντες που φάνηκαν να επηρεάζουν την πιθανότητα εμφάνισης υπέρβαρου/παχυσαρκίας ήταν η ηλικία της μητέρας, ο ΔΜΣ μητέρας και πατέρα και η λανθασμένη αντίληψη-αξιολόγηση για το σωματικού βάρος του παιδιού. Για το 23% του δείγματος η πρόσληψη διαιτητικού νατρίου ξεπερνούσε τα 2200 mg/ημέρα, ενώ το 34% της συνολικής πρόσληψης νατρίου προερχόταν από "κρυφές" διατροφικές πηγές, όπως το ψωμί, τα επεξεργασμένα δημητριακά, τα λευκά και κίτρινα τυριά. Οι παράγοντες που φάνηκε να συσχετίζονται με τα επίπεδα της ΑΠ των παιδιών ήταν το διατροφικό πρότυπο που χαρακτηριζόταν κυρίως από την υψηλή κατανάλωση τυριών και αλλαντικών κόκκινου κρέατος, η ύπαρξη υπέρβαρου και παχυσαρκίας και η κατανάλωση πρωινού.
Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της Πανελλαδικής μελέτης δείχνουν ότι το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα έντονο και συνδυάζεται με χαμηλή εφαρμογή της ΜΔ. Επιπρόσθετα τα παιδιά είχαν υψηλή πρόσληψη διαιτητικού νατρίου από "κρυφές" διατροφικές πηγές. Τα αποτελέσματα της διατριβής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σχεδιασμό μελλοντικών μελετών παρέμβασης ή για την εφαρμογή προγραμμάτων δημόσιας υγείας για την πρόληψη ή αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας και του ζητήματος της αυξημένης ΑΠ στην παιδική ηλικία.
Επιστημονική Περιοχή: Επιδημιολογία της διατροφής
Λέξεις κλειδιά: Παιδιά, υπέρβαρο, παχυσαρκία, Μεσογειακή διατροφή, νάτριο, αρτηριακή πίεση
Objective: In order to provide estimates of overweight (OW) and obesity (OB) among Greek schoolchildren, and the adherence rates to the Mediterranean diet (MD), a nationwide cross-sectional survey was performed among fifth and sixth grade students aged 10-12 years old. Another objective of the present PhD thesis was to recognize the most important dietary and physical activity habits plus parental influences that are associated with childhood OW and OB. Finally, the thesis also aimed to identify total sodium intake, and to investigate possible associations of dietary patterns with high blood pressure (BP).
Methods: A stratified sampling in 10 regions of the country was applied to voluntarily enroll a representative sample of 5000 children. Children's anthropometric and BP measurements were performed in their school-setting, and children completed specially designed questionnaires allowing us to assess dietary information and physical activity levels. Parental self-reported anthropometric values, perceptions, and family environment information were also obtained. The KIDMED index was used to evaluate the degree of adherence to the MD.
Results: OW and OB prevalence was 29.5% and 11.7%, respectively. Only 4.3% of the children had an optimal KIDMED score. The most important predictors of childhood OW/OB were breakfast frequency, daily number of meals and snacks, the frequency of family meals, having both TV and PC/Videogame player in the bedroom, and studying hours in weekdays. In the case of parents, mothers' age, maternal and paternal BMI, and children's BMI misclassification were significant predictors of children’s OW/OB. Twenty-three percent of Greek children had sodium intake which exceeded the 2200 mg per day recommendation. Thirty-four percent of sodium intake from “hidden” sources came from bread, processed cereals and white cheese. Predictors of high blood pressure were a pattern mainly characterized by the high consumption of cheese and red processed meat, being overweight or obese, and breakfast frequency.
Conclusions: The prevalence of childhood OW and OB in Greece was very high, exceeding 40%, in conjunction with low adherence rates to the MD. In addition, Greek children had an elevated sodium intake from “hidden” sources. These findings could guide future interventions or public health initiatives to prevent and confront the childhood obesity epidemic and the problem of elevated BP levels more efficiently.
Scientific area: Nutritional Epidemiology
Keywords: Children,overweight, obesity, Mediterranean diet, sodium, blood pressure
