Ψυχοφυσιολογική - Ψυχοφυσική θεώρηση των σχεδιαστικών αρχών των θεραπευτικών κήπων

Abstract

Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε εξετάζει την επίδραση συγκεκριμένων σχεδιαστικών στοιχείων σε άτομα με ψυχικές νόσους συνδυάζοντας τη χρήση βιομετρικών οργάνων όπως ο ανιχνευτής της κίνησης των ματιών (Eye Tracking), ο ανιχνευτής των εκφράσεων του προσώπου (Facial Expressions), ο ανιχνευτής της γαλβανικής απόκρισης του δέρματος GSR) και ο ηλεκτροεγκεφαλογράφος (EEG) και ερωτηματολογίου. Στόχος της ερευνητικής μελέτης είναι η τεκμηρίωση των αρχών σχεδιασμού που θα πρέπει να ακολουθούνται για τη δημιουργία θεραπευτικών κήπων που απευθύνονται σε άτομα με ψυχικές νόσους. Ειδικότερα στην εισαγωγή αναλύεται η έννοια του τοπίου και οι βασικές αρχές για τον σχεδιασμό στην αρχιτεκτονική του τοπίου. Στη συνέχεια αναφέρεται ο ρόλος της αισθητικής από την αρχαία Ελλάδα μέχρι και τα νεότερα χρόνια και πως επιδρά η αναλογία της χρυσής τομής στις τέχνες. Επιπλέον αναλύεται το χρώμα στην αρχιτεκτονική τοπίου και πως επιδρά στην διαμόρφωση ενός εξωτερικού χώρου. Ακόμη γίνεται ιστορική αναδρομή στους θεραπευτικούς κήπους για νοσηλευτικά ιδρύματα. Παράλληλα αναφέρονται οι βασικότερες ψυχικές διαταραχές και αναλύονται τα βασικά τους χαρακτηριστικά. Τέλος γίνεται εκτενής αφορά στη βιομετρική ανάλυση και τους αισθητήρες – ανιχνευτές που χρησιμοποιήθηκαν στην ερευνητική μελέτη. Στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής για τον προσδιορισμό σχεδιαστικών αρχών για τη διαμόρφωση θεραπευτικών κήπων που προορίζονται για άτομα με ψυχικές διαταραχές δημιουργήθηκαν 34 στατικές εικόνες που διακρίνονταν σε 8 κατόψεις που απεικόνιζαν εξωτερικούς χώρους η σύνθεση των οποίων βασίστηκε σε συγκεκριμένες σχεδιαστικές αρχές, 2 όμοια ζεύγη προοπτικών σχεδίων για κάθε κάτοψη που απεικονίζει την εποχική μεταβολή του φυτικού υλικού και 5 ζεύγη προοπτικών που απεικόνιζαν παρτέρια. Στην έρευνα συμμετείχαν 109 άτομα εκ των οποίων 70 ήταν ασθενείς με ψυχικά νοσήματα και 39 υγιή άτομα (μάρτυρες). Οι σχεδιαστικές αρχές

iii

που εφαρμόστηκαν στη σύνθεση των εικόνων περιλάμβαναν τη χρήση της γραμμικής και καμπύλης μορφής, της ποσοστιαίας αναλογίας μεταξύ σκληρού και φυτικού υλικού σε συνδυασμό με την παρουσία ή μη της χρυσής τομής και της εποχικής μεταβολής των χρωμάτων του φυτικού υλικού. Στη συνέχεια από τις κατόψεις των στατικών εικόνων δημιουργήθηκαν 8 βίντεο όπου παρουσιάστηκαν οι σχεδιαστικές προτάσεις σε τρισδιάστατη (3D) απεικόνιση. Στα βίντεο μελετήθηκαν η χρήση της γραμμικής και καμπύλης μορφής και η ποσοστιαία αναλογία μεταξύ του σκληρού και φυτικού υλικού σε συνδυασμό με την παρουσία και μη της χρυσής τομής. Συμπληρωματικά των στατικών εικόνων και των βίντεο εξετάστηκαν οι απόψεις των συμμετεχόντων σε σχέση με τις στατικές εικόνες και τα βίντεο που παρακολούθησαν. Ακόμη οι συμμετέχοντες πριν την διεξαγωγή του πειράματος συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια τα οποία κατέγραψαν την ψυχολογική τους κατάσταση. Από τα δεδομένα που προέκυψαν από την ερευνητική μελέτη προέκυψε ότι οι γυναίκες ήταν πιο παρατηρητικές και πιο σίγουρες για τις απαντήσεις τους συγκριτικά με τους άντρες. Επίσης τα ερεθίσματα που προβλήθηκαν άρεσαν περισσότερο σε ασθενείς με ψυχωσικές διαταραχές όμως οι εκφράσεις του προσώπου τους δεν ήταν πάντα αντιπροσωπευτικές των συναισθημάτων τους και δυσκολεύτηκαν περισσότερα από τις υπόλοιπες ομάδες να συγκεντρωθούν κατά τη διάρκεια του πειράματος. Ακόμη οι συμμετέχοντες της ομάδας της διπολικής διαταραχής ήταν ελάχιστα εκφραστικοί σε σχέση με τις υπόλοιπες ομάδες. Αναφορικά με την ηλικία παρατηρήθηκε ότι η μικρότερη ηλικιακή ομάδα (15-24) βίωσε εντονότερα συναισθήματα κατά την προβολή των εικόνων και των βίντεο συγκριτικά με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Σε ότι αφορά τα σχεδιαστικά στοιχεία των διαμορφώσεων οι συμμετέχοντες προτιμήσαν διαμορφώσεις που βασίστηκαν σε καμπύλες γραμμές και στην αναλογία της χρυσής τομής. Επίσης η χρήση του υδάτινου στοιχείου και του ανθώνα κέντρισε το ενδιαφέρον των παρατηρητών και λειτούργησε ως στοιχείο εστίασης. Ενώ παράλληλα εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια τους για την ύπαρξη σκληρού υλικού στον σχεδιασμό κυρίως υπό την μορφή πλακόστρωσης. Τέλος σε ότι αφορά τους σχεδιαστικούς παράγοντες που μελετήθηκαν η εποχιακή μεταβολή των χρωμάτων του φυτικού υλικού δεν επηρέασε τους συμμετέχοντες.

The current thesis studies the impact of particular design principles on people with psychiatric disorders combining the use of biometric sensors like eye tracking, facial expressions, galvanic skin response (GSR) and electroencephalography (EEG) and questionnaire survey. This thesis investigates the effect of selected design elements for use in the design of healing gardens on patients with mental disorders not only by using a questionnaire but also recording and analyzing human behavior. The introduction initially defines the term of landscape and analyzes the basic principles of landscape architecture. Furthermore, the role of aesthetics from ancient Greece till recent years and how the golden ratio affects art. Moreover, the color and its impact on landscape design is examined in the introduction of the study. Finally, a historical review of therapeutic gardens in healthcare facilities and the most common psychiatric disorders are presented as well as biometric sensors. For the purpose of the study, a group of 34 still images of perspective and plan views of outdoor spaces and planting compositions integrating selected for study design elements were created as well as 8 videos (3D) of the same designed outdoor spaces. The design elements that were studied in this study are: linear vs. circular design forms, soft vs hard landscape, and seasonal change of plant color. These images are intended for viewing to volunteer patients suffering from mood disorders, obsessive - compulsive disorders (OCD) or psychotic disorders as well as people with no psychiatric disorder. Additionally, to the demonstration of the still images, a questionnaire survey was undertaken to determine as well the participants’ preferences to the examined images. The results of the thesis indicates that women were more secure for their answers during the questionnaire survey and more observant during the display of stimuli in comparison to men. Moreover, the stimuli were more appealing to participants with psychotic disorders. Furthermore, facial expressions of psychotic participants were not always representative of their emotions and faced difficulties to concentrate to stimuli during the display. Regarding to age the younger participants (15-24 years) experienced

vii

more intensive emotions in comparison to the other participants. As for the design principles of outdoor spaces participants preferred circular design forms where the soft landscape outmatched hard landscape and the design was based on proportion of the golden ratio. Additionally, the use of water elements and flowerbeds are suggested as focal points in the design of therapeutic gardens for patients with psychiatric disorders. Finally, seasonal colour change had no impact on the participants. Further study is suggested that includes virtual reality or real designed green spaces used as case studies