Πολιτική γης και Αγροτικά Συστήματα. Προσέγγιση με την τεχνολογία των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών

Abstract

Η αστική διάχυση, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή πυκνότητα κτισμένης επιφάνειας, υψηλή εξάρτηση από το αυτοκίνητο και εκτεταμένη κατανάλωση γης, αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο. Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των αστικών περιοχών σε αγροτικές και φυσικές εκτάσεις οδηγεί σε περιβαλλοντική υποβάθμιση, αυξημένα κόστη υποδομών και κοινωνικές ανισότητες, επηρεάζοντας τις χρήσεις/κάλυψη γης και την αειφορία των αστικών κέντρων.

Σκοπός της διατριβής και κύριο ερευνητικό ερώτημα αποτελεί η διεξοδική διερεύνηση της ύπαρξης αστικής διάχυσης στα μεσαία ελληνικά αστικά κέντρα και ειδικότερα, στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Πατρών και στην ευρύτερη περιοχή του. Ως περίοδος διερεύνησης επιλέχθηκε το διάστημα από το 1981 έως και το 2015, μια περίοδος έντονων μετασχηματισμών στην διάρκεια της οποίας η πόλη βίωσε ραγδαίες αλλαγές αναφορικά με την εμφάνιση, τη δομή και τη λειτουργία της. Στους επιμέρους στόχους συμπεριλαμβάνονται η μέτρηση της αστικής διάχυσης στην περιοχή μελέτης με διαφορετικές μεθοδολογίες ώστε να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα αλλα και η συμβολή της κάθε μεθόδου, ο καθορισμός του χωρικού μοτίβου και ο προσδιορισμός των κυρίων τάσεων της αστικής διάχυσης, η ανάλυση των αλλαγών στις χρήσεις/κάλυψη γης και ιδιαίτερα στην αγροτική γη, ο προσδιορισμός των κινητήριων δυνάμεων της αστικής διάχυσης μέσω ημι-δομημένων συνεντεύξεων με προνομιακούς συνομιλητές δίνοντας έμφαση στις χωρικές και χρονικές διαστάσεις της αστικής διάχυσης και τέλος, η διερεύνηση της αλληλεπίδρασης των κινητήριων δυνάμεων και η ποσοτική αξιολόγηση της συμβολής της κάθε κινητήριας δύναμης στο διάστημα των τριαντατεσσάρων ετών, μέσω της ανάλυσης παλινδρόμησης.

Η ανάλυση πραγματοποιείται με τη χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) τα οποία αποτελούν το κατάλληλο περιβάλλον για τη δημιουργία, την αποθήκευση, την ανάλυση και την οπτικοποίηση των γεωχωρικών πληροφοριών που χρησιμοποιούνται στη διατριβή, διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία για την ανίχνευση και παρακολούθηση των χωρικών αλλαγών και διευκολύνουν την διερεύνηση των χωρικών σχέσεων, των προτύπων και των τάσεων επιτρέποντας την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της αστικής διάχυσης και των αλλαγών στις χρήσεις/κάλυψη γης.

Urban sprawl, defined by its low density of built-up areas, high reliance on automobile transportation, and significant consumption of land, represents a worldwide phenomenon. This unchecked sprawl of urban territories into rural and natural landscapes results in environmental degradation, increased infrastructure costs, and social disparities. These effects in turn, impact land use/land cover as well as the sustainability of urban centers.

The objective of this dissertation and the principal research question center on a comprehensive exploration of urban sprawl within medium-sized urban centers in Greece, specifically focusing on the Urban Complex of Patras and its surrounding region. The timeframe selected for this research spans from 1981 to 2015, a period marked by significant transformations, during which the city underwent rapid alterations in terms of its appearance, structural layout, and functional dynamics. The research questions guiding this study aim to explore various dimensions of urban sprawl within the designated area. These questions are formulated to: quantify urban sprawl using different methodologies and evaluate their efficacy and contributions; define the spatial patterns and identify the principal trends of urban sprawl; analyze land use and land cover changes, with a specific focus on agricultural lands; identify the driving forces behind urban sprawl by conducting semi-structured interviews with elite interviewees focusing on the spatial and temporal dimensions of sprawl and finally, investigate the interactions among these driving forces and quantitatively assess their contributions over a thirty-four-year span using regression analysis.

The analysis employs Geographic Information Systems (GIS), which serve as an ideal platform for creating, storing, analyzing, and visualizing the geospatial data used in the dissertation. GIS provides essential tools for the detection and ongoing monitoring of spatial changes facilitating the analysis of spatial relationships, patterns, and trends and enables the effective monitoring and evaluation of urban sprawl and land use/land cover changes.