Χωρική ανάλυση δεδομένων ζωοκομικών προϊόντων στην Ελλάδα και εφαρμογή του προτύπου 'Food miles' με χρήση GIS

Abstract

Οι ολοένα αυξανόμενες αποστάσεις που διανύουν τα τρόφιμα από τον τόπο παραγωγής τους μέχρι την κατανάλωσή τους, η αβέβαιη ποιότητα, η πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση, οι κλιματικές αλλαγές, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι βλάβες στην υγεία και πολλές άλλες δυσμενείς επιπτώσεις δημιούργησαν την ανάγκη για τον προσδιορισμό του τόπου προέλευσης και του τρόπου μεταφοράς των τροφίμων. O όρος “Food Miles” αποδόθηκε στον αριθμό των χιλιομέτρων που απαιτούνται για να μεταφερθεί ένα προϊόν από το σημείο παραγωγής του μέχρι τον καταναλωτή. Δημιουργήθηκε από κίνημα καταναλωτών δείχνοντας την ανησυχία τους από τις εκπομπές βλαβερών αερίων που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και το ενδιαφέρον τους για την προστασία του περιβάλλοντος, προσπαθώντας να μειώσουν την απόσταση που διανύουν τα τρόφιμα. Σκοπός της μελέτης είναι η χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων των γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων για την μελέτη της εγχώριας παραγόμενης ποσότητας των ζωοκομικών προϊόντων, με πιλοτική εφαρμογή στο εγχώρια παραγόμενο φρέσκο αγελαδινό γάλα, ώστε η κατανάλωσή του να λαμβάνει χώρα όσο το δυνατόν πιο κοντά «στον τόπο παραγωγής του». Σύμφωνα με την υπάρχουσα εγχώρια παραγωγή φρέσκου αγελαδινού γάλακτος από δεδομένα του ΕΛ.Ο.ΓΑ.Κ., για το έτος 2009, από το σύνολο των δήμων και κοινοτήτων της Ελλάδας μόνο 865 εμφάνισαν εμπορία αγελαδινού γάλακτος. Από αυτούς, οι 640 παράγουν περισσότερη ποσότητα αγελαδινού γάλακτος από τις ανάγκες του αντίστοιχου πληθυσμού, ενώ στους υπόλοιπους 225 η εγχώρια ποσότητα δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του αντίστοιχου πληθυσμού. Αναπτύχθηκε γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών για τη μελέτη και χαρτογραφική αποτύπωση με δεδομένη την τρέχουσα εγχώρια παραγόμενη ποσότητα φρέσκου αγελαδινού γάλακτος, των περιοχών της Ελλάδας που μπορούν να καλυφθούν με βάση την κατανάλωση του πληθυσμού. Για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας θεωρήθηκε ότι η πυκνότητα του πληθυσμού σε επίπεδο διοικητικής διαίρεσης (δήμος ή κοινότητα) είναι χωρικά ομοιόμορφα κατανεμημένη 14 και ότι η κατά μέσο όρο κατανάλωση φρέσκου αγελαδινού γάλακτος είναι 60 λίτρα/άτομο/έτος. Στην συνέχεια με μεθόδους χωρικής ανάλυσης, οριοθετήθηκαν οι περιοχές, οι οποίες προέκυψαν με ένωση των επαρκών (από πλευράς αναγκών σε φρέσκο αγελαδινό γάλα) δήμων ή κοινοτήτων και των γειτονικών περιοχών τους των οποίων οι ανάγκες καλύπτονται από το γάλα που παράγουν οι «επαρκείς» δήμοι ή κοινότητες καθώς και από τα νέα, μικρότερα, εσωτερικά πολύγωνα των “ανεπαρκών” δήμων ή κοινοτήτων όπου η εγχώρια παραγωγή γάλακτος καλύπτει την τοπική κατανάλωση. Από τα αποτελέσματα της χωρικής ανάλυσης με βάση το πρότυπο των “Food Miles”, προέκυψε ότι, σε περίπτωση εφαρμογής της κατανάλωσης του εγχώριου παραγόμενου γάλακτος όσο το δυνατόν πιο κοντά στο τόπο παραγωγής του, το 25% του πληθυσμού της Ελλάδας θα καλυπτόταν πλήρως από την εγχώρια τοπική παραγωγή γάλακτος ενώ το υπόλοιπο 75% θα καλύπτονταν σύμφωνα με το τρέχον σύστημα διανομής. Επομένως, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του κινήματος των “Food Miles”, το παραγόμενο γάλα θα είναι πιο ποιοτικό και πιο οικονομικό στους καταναλωτές, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα μειωθούν, η παραγωγή γάλακτος θα είναι πιο κερδοφόρα για τους παραγωγούς και η τοπική οικονομία θα ενισχυθεί. Συμπερασματικά αναφέρεται (όπως είναι εξάλλου γνωστό) ότι η γεωγραφική κατανομή των αγελαδοτροφικών εκμεταλλεύσεων δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη σε όλη τη γεωγραφική έκταση της χώρας και ως εκ τούτου πρέπει να μεταφέρεται το εγχώρια φρέσκο παραγόμενο γάλα για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού και σε άλλες περιοχές. Μελλοντικός σχεδιασμός θα συμβούλευε την ίδρυση εκτροφών με αγελάδες γαλακτοπαραγωγής και σε περιοχές που δεν έχουν σχεδόν καθόλου εγχώρια παραγωγή όπως η Πελοπόννησος και η Κρήτη. Φυσικά στην τελική απόφαση πρέπει να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα παραγωγής των αναγκαίων ζωοτροφών στις εν λόγω περιοχές. Το θέμα των “Food Miles” πάντως θα πρέπει να απασχολήσει άμεσα όλους τους παραγωγικούς κλάδους στην Ελληνική πραγματικότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης και να ευαισθητοποιήσει τους καταναλωτές για την προτίμηση εγχώρια παραγόμενων τροφίμων.

Due to the long distances that food travels from the farm gate to the consumer, the untrustworthy quality, the additional economic charge, the climate change, the environmental effects and the health issues among many harmful effects created the need to map out the place of origin and the means of food transportation. The term “food miles” was attributed to the number of miles (or kilometers) that a product has to be transported from the producer to the consumer. It begun by a movement of consumers expressing their concern to gas emissions that contribute to global warming and their willingness to protect the environment by trying to reduce the distance travelled. The purpose of this study is the use of the dynamics of Geographic Information Systems (G.I.S) to investigate the domestic production of animal and dairy products with a pilot implementation to the domestically produced fresh cow milk so as the consumption to take place as close as possible to the “place of production”. According to the existing domestic production of fresh cow milk sourcing from data of the Hellenic Organization for Dairy and Animal products (ELOGAK), concerning 2009, out of the total of the municipalities and communities of Greece, only 865 presented trade of cow milk. Out of them, 640 produce more cow milk than the needs of the respective population, while in the remaining 225, the domestic production does not meet the needs of the respective population. A GIS was developed to investigate and chart the regions of Greece that can be served based on the population’s consumption, according to the current domestic production of fresh cow milk. For the realization of the present study it was considered that the density of the population (in municipalities and communities) is 16 spatially uniform distributed and that the average consumption of fresh cow milk is 60lt per person per year. Then, by using the spatial analysis methods, the regions, which occurred by uniting the municipalities or communities with surplus (as far as the needs of fresh cow milk are concerned) and the neighboring regions whose needs are covered by the milk that is produced by the “adequate” municipalities or communities, as well as new, smaller inner polygons of the “inadequate” municipalities or communities where the domestic production is sufficient for the needs of local consumption, were orientated. The spatial analysis results, based on the “food miles” model, demonstrated that in case of implementation of consuming the domestically produced milk as close as possible to the place of production 25% of Greece’s population will be fully covered by it whereas the remaining 75% will continue using the current system of distribution. Thus, according to “food miles” campaigners the produced milk will be of better quality and less expensive to the consumers, the environmental effects will be reduced, the production of milk will be more profitable for the farmers and the regional economy will be boosted up. Consequently, it is referred (as it is already known) that the geographic distribution of dairy farm is not uniform in the country and as a result fresh milk has to be carried in order to cover the population’s needs to different regions. A future plan will be the formation of dairy farms to regions where there is little or not at all domestic production such as Peloponnesus and Crete. Surely the final decision must be based on the capability of production of the necessary cattle feed in these regions. The “food miles” issues should be taken into consideration by all the relevant productive actors in Greece, especially in times of economic crisis and to render the consumers aware of the benefits to choose and prefer domestically produced food.