Εκτίμηση του περιβάλλοντος τοπίου στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου και πρόταση ανασχεδιασμού αυτού

Abstract

Το αντικείμενο της μελέτης είναι η αξιολόγηση του τοπίου της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου του ΕΜΠ και η υποβολή πρότασης ανασχεδιασμού του, λαμβάνοντας υπόψη την ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης σε χρήσεις γης, κινήσεις πεζών και οχημάτων και βιοκλιματικές συνθήκες. Η σημασία της Πολυτεχνειούπολης είναι πολλαπλή. Τα μέλη της πολυτεχνειακής κοινότητας αριθμούν 19.000 περίπου και η έκταση 910 στρεμμάτων βρίσκεται στα όρια μεταξύ αστικού ιστού της Αθήνας και της προστατευόμενης δασικής περιοχής του Υμηττού. Προσελκύει καθημερινά για περιπάτους αναψυχής μεγάλο αριθμό περιοίκων και περιοδικά φιλοξενεί διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Προσδιορίσθηκαν μία σειρά από προβλήματα της υφιστάμενης κατάστασης που αφορούν στην κίνηση πεζών και οχημάτων, στον ποδηλατόδρομο, στους χώρους στάθμευσης, στο οδικό δίκτυο και στην οργάνωση των χώρων πρασίνου. Το δίκτυο κίνησης των πεζών δεν ανταποκρίνεται συνολικά στις ανάγκες της πανεπιστημιακής κοινότητας και των επισκεπτών ενώ ακόμη και σε πολυσύχναστες διαδρομές η κίνηση καθίσταται ανασφαλής. Η ποδηλατική χρήση του ποδηλατόδρομου είναι ανασφαλής εξαιτίας μεταξύ άλλων της παράπλερης φύτευσης. Οι χώροι στάθμευσης λόγω σχεδιασμού και χωροθέτησης δυσχεραίνουν την κίνηση πεζών και οχημάτων και έχουν αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις λόγω έλλειψης φυτοκάλυψης και εκτεταμένης κάλυψης από σκληρά και αδιαπέραστα υλικά. Η δομή του οδικού δίκτυου δημιουργεί δυσκολίες προσανατολισμού στο μη εξοικειωμένο με τον χώρο οδηγό, και διασπά πολλαπλώς τον περιβάλλοντα χώρο. Τα προβλήματα όλων των παραπάνω δικτύων κίνησης συνεργούν αρνητικά στην λειτουργικότητα της Πολυτεχνειούπολης αλλά και στην αισθητική του περιβάλλοντα χώρου. Το τοπίο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό σε διαφορετικούς τύπους χώρων πρασίνου και φυτεύσεις που δεν εναρμονίζονται μεταξύ τους και δεν επιτυγχάνουν την βελτίωση των βιοκλιματικών συνθηκών κοντά στα κτίρια και τους χώρους συνάθροισης. Τα αίτια για τα προβλήματα που παρουσιάζονται οφείλονται στη σταδιακή και αποσπασματική ανάπτυξη της Πολυτεχνειούπολης χωρίς την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου προγραμματισμού και σχεδιασμού των δικτύων και του τοπίου. Οι σύγχρονες τάσεις στρατηγικού σχεδιασμού των πανεπιστημίων τονίζουν την κεντρική σημασία της αρχιτεκτονικής τοπίου για τη βελτίωση της αισθητικής, της λειτουργικότητας και της εκπαιδευτικής και ερευνητικής δραστηριότητας των πανεπιστημιουπόλεων. Οι κύριοι άξονες του ανασχεδιασμού των δικτύων και του τοπίου ήταν η αξιοποίηση του αναγλύφου και των χαρακτηριστικών του, η ενοποίηση των χώρων πρασίνου για την καλύτερη οργάνωση του χώρου και την αισθητική βελτίωση και η ενσωμάτωση στο σχεδιασμό των επιμέρους φυτεύσεων στοιχείων από φυσικές περιοχές της Αττικής και μεσογειακή κηποτεχνία προκειμένου να επιτευχθεί βιώσιμη και λειτουργική διαχείριση.

The purpose of the study is to evaluate the landscape of the NTUA (National Technical University of Athens) campus and propose a regeneration masterplan, based on a detailed analysis of existing land uses, pedestrian and vehicle networks and bioclimatic conditions. The significance of the NTUA campus is multifold as it hosts the activities of the university community with 19.000 people; with a surface area of 910-acre area it is located on the borderline between the urban core of Athens and the protected forest area of Mount Hymettos; it attracts many pedestrians for recreation and periodically foreign visitors for international scientific conferences. Field surveys revealed a series of problems and dysfunctions regarding pedestrian, bicycle and vehicle movement, as well as the nature of the landscape and plantings. The pedestrian network does not correspond in a satisfactory way to the needs of either the university community or the recreation visitors and even in popular routes that accommodate the movement of many people, safety issues arise. Furthermore many parts of the cycle route are unsafe, due to design and plantings. The design and allocation of parking spaces near buildings hinder pedestrian and vehicle movement and lead to negative environmental impacts. The structure of the road network causes difficulties to driving orientation and affects the unity of the landscape. The aforementioned movement infrastructure has a negative impact on the function and aesthetic image of the campus. The landscape is fragmented and characterized of a variety of different types of plantings which do not blend and don’t contribute significantly to the amelioration of bioclimatic conditions near buildings and places of social gathering. The dysfunctions were attributed to the gradual post hoc development of the campus which took place without the implementation of a long-term program and integrated design. Current trends in strategic planning of universities acknowledge the significance of landscape architecture in the enhancement of the aesthetics, the functionality, the bioclimatic conditions and the educational and research mission of the university campuses. The main principles of the redesign proposal are the utilization of the existing contours and ecological and hydrological characteristics, the unification of green spaces in order to improve the aesthetics of the landscape and to incorporate the various types of plantings that are typical of the natural landscape of Attica as well as of Mediterranean gardening in order to achieve sustainable management and biodiversity.