Διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν τη διατήρηση της γεωργικής χρήσης της γης σε περιαστικές περιοχές

Abstract

Ο πληθυσμός των μεγάλων αστικών κέντρων επιδιώκοντας βελτίωση των όρων ζωής του, βρίσκει διέξοδο στις περιαστικές περιοχές, μετατρέποντάς τις γεωργικές χρήσεις που για χρόνια υπήρχαν, σε άλλου είδους χρήσεις όπως βιομηχανία, συγκοινωνίες και κατοικίες. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Αττική. Οι περισσότερες περιαστικές περιοχές μετά τη δημιουργία μεγάλων έργων (αεροδρόμιο, Αττική οδός, προαστιακός) αποτελούν προάστια της Αθήνας. Καθημερινά, μεγαλώνοντας οι ανάγκες των κατοίκων, μεγαλώνει και το πρόβλημα των χρήσεων γης στις περιοχές αυτές. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις ανθρώπων που διατηρούν τις γεωργικές χρήσεις σε περιαστικές περιοχές είτε σε επαγγελματικό είτε σε ερασιτεχνικό επίπεδο και κρατάνε ακόμη ζωντανή τη δραστηριότητα αυτή. Σκοπός της εργασίας είναι η διερεύνηση των διαφόρων δημόσιων πολιτικών (με έμφαση αυτές που αφορούν στη γεωργική γη) που εφαρμόστηκαν , ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο επηρέασαν τη διατήρηση της γεωργικής χρήσης της γης σε περιαστικές περιοχές. Για την καλύτερη προσέγγιση του θέματος, εκτός από τη βιβλιογραφική αναζήτηση, ακολουθήθηκε και η μέθοδος της επιτόπιας έρευνας με ερωτηματολόγιο. Υπήρξαν δύο ειδών συνεντεύξεις εκ των οποίων, στη μια περίπτωση η συνέντευξη έγινε με οδηγό συνέντευξης ανοιχτών απαντήσεων ενώ για τη δεύτερη ομάδα συνεντεύξεων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο κλειστών απαντήσεων. Στα αποτελέσματα της δεύτερης ομάδας έγινε επεξεργασία με το στατιστικό πρόγραμμα Spss. Τα κύρια στάδια της εργασίας μετά την επιλογή της περιοχής μελέτης, ήταν αρχικά μια βιβλιογραφική επισκόπηση για τις χρήσεις γης σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε), καθώς και την επίδραση των πολιτικών στις χρήσεις γης. Εν συνεχεία, έγινε μια γενική περιγραφή της περιοχής μελέτης και δύο ειδών επιτόπιες συνεντεύξεις με τη μορφή ημι-δομημένων ερωτηματολογίων. Η μία απευθύνθηκε σε προνομιακούς συνομιλητές και η άλλη σε παραγωγούς. Τέλος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την εργασία. Τα στοιχεία της εργασίας έδειξαν πως υπάρχει σημαντική μείωση των εκτάσεων γεωργικής γης στις περιαστικές περιοχές της Αττικής την δεκαετία 2000- 2 2010, κυρίως λόγω της κατασκευής μεγάλων έργων υποδομής και των Ολυμπιακών έργων. Τα μέτρα αγροτικής πολιτικής που εφαρμόστηκαν δεν φαίνεται να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη εξέλιξη αυτή, ενώ η γενική κατεύθυνση των αλλαγών στις χρήσεις γης ήταν κυρίως προς την ανάπτυξη του δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Η περιοχή μελέτης είναι το Μαρκόπουλο Μεσογαίας που βρίσκεται νοτιανατολικά του Ν. Αττικής και εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων. Επιλέχθηκε η συγκεκριμένη περιοχή, διότι στο παρελθόν αποτελούσε μια κατεξοχήν αγροτική περιοχή που τα τελευταία χρόνια έχει συρρικνωθεί η χρήση της, εξαιτίας της δημιουργίας μεγάλων έργων.

Urban population seeking to improve the quality of their life turn to peri-urban areas converting agricultural uses that have existed for years into other types of uses like industry, transport and residence. A typical example is the region of Attica, around the Athens conurbation. Most peri-urban areas, after the creation of big infrastructure works (airport, Attiki Odos highway, suburban railway), have become suburbs of Athens. The problem of land uses in these areas gains importance as the needs of residents increase. However, there are still cases of people that maintain agricultural uses in peri-urban areas, sometimes as hobby farmers, holding the activity alive. The aim of this project was to explore the various public policies (emphasizing on those related to agricultural land) that have been applied, in order to identify whether these have had an effect on maintaining the use of the land for agricultural purposes in peri-urban areas. In order to ensure a comprehensive methodological approach to data collection, apart from the literature search, two surveys have been also conducted, through of the personal interviews. Two forms have been used, an interview guide and semi-structured questionnaire. The main steps taken after the selection of the study area a literature review on i) the land uses in Greece and in the European Union (EU) and ii) the impact of policies on land uses. The next stage of research consisted of putting together a general description of the study area and conducting two types of onsite personal interviews, using a guide and a semi-structured questionnaire. The first type concerned local key persons and the second producers. The data collected through the latter were analyzed with the statistical program Spss. Finally, the results were presented as well as the conclusions drawn that came out from this project. The data showed a significant decrease of agricultural land in peri-urban areas of Attica during the decade 2000-2010, mainly due to the construction of extensive infrastructure works, especially for the Olympic Games. Agricultural policy measures applied do not seem to be of particularly importance in this process, whereas the general direction for the land uses changes is primarily towards development of the secondary and tertiary sector. 4 The study area was Markopoulo Mesogaias, which is located in the Southeast of the Attica Region and is part of the greater Mesogeia area. This particular area was selected because in the past it was traditionally an agricultural area, whereas in the last years the agricultural land use has shrunk, due to the extensive infrastructure works.