Μία από τις βασικές μορφές των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων είναι η
επιθετική συμπεριφορά με την οποία τα ψάρια καθιερώνουν τη θέση τους στην
ιεραρχία στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον. Η θέση σε αυτές τις ιεραρχίες επηρεάζει
πολλές πτυχές της ζωής τους, όπως την υγεία τους, την φυσιολογία τους, το βάρος τους,
την γενετική τους έκφραση και την δυνατότητα αναπαραγωγής. Η επιθετική
συμπεριφορά επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως την παραλλακτικότητα του
βάρους (ΠΒ) η οποία παρουσιάζεται σε κάθε ομάδα εκτρεφόμενων ψαριών, σε κάθε
μέγεθος και ηλικία και τη διαφοροποίηση του περιβάλλοντος διαβίωσης. Σκοπός της
παρούσας εργασίας ήταν η απόκτηση πληροφοριών για την συμπεριφορά και την
ανάπτυξη νεαρών ατόμων τσιπούρας, μέσω της μελέτης της επίδρασης της
παραλλακτικότητας του βάρους αλλά και του εμπλουτισμού του περιβάλλοντος
εκτροφής.
Το πείραμα υλοποιήθηκε στο ημίκλειστο σύστημα θαλασσινού νερού του
Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Υδροβιολογίας του Γ.Π.Α. Σχεδιάστηκε διπαραγοντικό
πείραμα 2 x 2 με τρεις επαναλήψεις. Χρησιμοποιήθηκαν 72 νεαρά άτομα τσιπούρας
μέσου βάρους 69,2±2,29 g. Η επέμβαση του εμπλουτισμού του περιβάλλοντος
διαβίωσης περιελάμβανε 6 δεξαμενές με κυανό υπόστρωμα (ΚΥ) και 6 δεξαμενές χωρίς
υπόστρωμα – μάρτυρες (ΧΥ). Η επέμβαση της παραλλακτικότητας του βάρους
περιελάμβανε 6 ομοιογενείς ομάδες(αρχική παραλλακτικότητα 11,7±0,76 %) και 6
ετερογενείς ομάδες (αρχική παραλλακτικότητα 41,6±0,38%). Τα ψάρια παρέμειναν σε
πειραματικές συνθήκες για 60 ημέρες. Με τη λήψη βίντεο, εκτιμήθηκε η επιθετικότητα
και παρατηρήθηκε η σχετική με τον πυθμένα συμπεριφορά. Η επιθετική συμπεριφορά
ποσοτικοποιήθηκε με τον υπολογισμό του δείκτη κυριαρχίας (Dominance Index) και
προσδιορίστηκε η κοινωνική θέση (ΚΘ- social rank) των ψαριών μέσα στις δεξαμενές.
Τα ψάρια των δεξαμενών χωρίς υπόστρωμα (ΧΥ), παρουσίασαν καλύτερη
ανάπτυξη (SGR, WG) και αξιοποίηση της τροφής (FCR), συγκριτικά με τα ψάρια των
δεξαμενών με κυανό υπόστρωμα (ΚΥ) στο σύνολο της πειραματικής περιόδου. Η
αυξημένη επιθετικότητα που παρατηρήθηκε στις ετερογενείς ομάδες συγκριτικά με τις
ομοιογενείς στις δεξαμενές χωρίς υπόστρωμα (ΧΥ-ΕΤ vs ΧΥ-ΟΜ), μειώθηκε όταν η
εκτροφή πραγματοποιήθηκε σε δεξαμενές με υπόστρωμα (ΚΥ-ΕΤ vs ΧΥ-ΕΤ).
Σύμφωνα με τις συσχετίσεις Pearson, μεταξύ των επιθετικών συμπλοκών και της
2
κοινωνικής θέσης των ατόμων, στις δεξαμενές χωρίς υπόστρωμα παρατηρήθηκαν
έντονες κοινωνικές σχέσεις, ενώ η απουσία σημαντικών συσχετίσεων με την ύπαρξη
κυανού υποστρώματος στον πυθμένα της δεξαμενής υποδηλώνει την δημουργία ενός
πιο ήπιου κοινωνικού περιβάλλοντος με λιγότερες κοινωνικές εντάσεις. Στις δεξαμενές
χωρίς υπόστρωμα και κυρίως στις ετερογενείς ομάδες, όπου παρατηρήθηκαν έντονες
κοινωνικές σχέσεις, τα κυρίαρχα άτομα ήταν αυτά με το μικρότερο βάρος.
Συμπερασματικά, η ευεργετική επίδραση του υποστρώματος ενδέχεται να έχει
διαφορετική επίδραση ανάλογα με τον πειραματικό σχεδιασμό. Τέλος, μια
ενδιαφέρουσα μελλοντική διερεύνηση είναι η χρήση κυανού υποστρώματος σε
δεξαμενές χερσαίων εγκαταστάσεων εκτροφής τσιπούρας, όπου ο αριθμός των ατόμων
ανά δεξαμενή είναι μεγάλος. Με την παραπάνω εφαρμογή μπορεί να διαπιστωθεί αν ο
εμπλουτισμός του περιβάλλοντος με κυανό υπόστρωμα σε συνθήκες εκτροφής, θα
επιφέρει τα ίδια αποτελέσματα με την παρούσα εργασία.
Aggressive behavior is one of the basic forms of social interactions with which the fish
establish their position in the hierarchy of the natural and artificial environment. Fish position in
these hierarchies affects many aspects of their lives, such as their health, physiology, weight,
their genetic expression and reproduction. Aggressive behavior is influenced by several factors
such as size variability within a fish group and modifications of the rearing environment. The
present study aimed at obtaining information on how size variability and environmental
enrichment affects the behavior and growth of juvenile gilthead seabream.
The experiment was carried out under recirculating water system conditions. Seventy
two individuals of gilthead sea bream with mean initial body mass 69.2 ± 2.29 g were randomly
distributed in groups of six fish in four triplicated treatments. Fish were reared in enriched (blue
gravel substrate on tank bottom) tanks or in tanks without substrate. Also, fish groups were
either homogeneous (initial coefficient of mass variation 11.7 ± 0.76%) or heterogeneous (initial
coefficient of mass variation 41.6 ± 0.38%). Fish were individually marked (Peterson disks) and
remained in the experimental conditions for 60 days. Fish were weighed every fortnight.
Aggressive and bottom-related behaviour were assessed through video recordings. Social rank
of each fish within a group was determined by calculating Dominance Index (DI).
Fish in tanks without substrate, had better growth (SGR, WG) and feed conversion ratio
(FCR), compared with fish in tanks with blue substrate throughout the experimental period.
Heterogeneous fish groups were more aggressive than homogeneous groups. However, the
presence of blue substrate on tank bottom resulted in reduced aggression, especially during
feeding periods. Correlation coefficients of aggressive acts with fish social rank showed that the
environment without enrichment promoted more intense social interactions than the enriched
environment. In addition, social hierarchy results showed that fish high in social rank (i.e.
dominants) were the ones with the lower weight.
In conclusion, present results show that environmental enrichment can help towards the
establishment of a milder social environment, especially under rearing conditions that
predispose for intense social interactions. It is considered encouraging that a rather simple
improvement of fish rearing environment (as the substrate used) may have multiple beneficial
aspects for fish and its welfare.
