Προσδιορισμός της θουγιόνης σε βότανα της ελληνικής χλωρίδας και στα αφεψήματα τους

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής μελέτης αποτέλεσε η παραλαβή και η ανάλυση των αιθερίων ελαίων βοτάνων ελληνικής προέλευσης και των αφεψημάτων τους, με σκοπό τον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό της α- και β-θουγιόνης σε αυτά. Τα βότανα που επιλέχθηκαν για την εκπόνηση της μελέτης ήταν η αψιθιά (Αrtemisia absinthium), η μέντα (Mentha piperita), η ρίγανη (Origanum vulgare) και το φασκόμηλο (Salvia officinalis) από διαφορετικές περιοχές της Νότιας, Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας. Η α- και β-θουγιόνη αποτελούν συστατικά διαφόρων βοτάνων, που χρησιμοποιούνται ως αφεψήματα και ο ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός τους παρουσιάζει ενδιαφέρον, λόγω της νευροτοξικής δράση τους στον ανθρώπινο οργανισμό, όταν ξεπεράσουν κάποια όρια. Η παραλαβή των αιθερίων ελαίων πραγματοποιήθηκε με την τεχνική της υδρο-απόσταξης σε συσκευή Clevenger. Για την παρασκευή των αφεψημάτων, χρησιμοποιήθηκαν 2g φυτικού υλικού τα οποία εκχυλίστηκαν με 200 mL ζεστού νερού. Μετά ακολούθησε εκχύλιση με διαιθυλαιθέρα για την παραλαβή των πτητικών συστατικών. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε ποιοτικός και % ποσοτικός προσδιορισμός των συστατικών των αιθερίων ελαίων και των πτητικών συστατικών των αφεψημάτων με την τεχνική της αέρια χρωματογραφίας συνδυασμένης με φασματόμετρο μάζας (Gas Chromatography-Mass Spectrometry, GC-MS). Η ταυτοποίηση των συστατικών των αιθερίων ελαίων και των αφεψημάτων τους, έδειξε ότι ο αριθμός των συστατικών των αιθερίων ελαίων είναι μεγαλύτερος από αυτών των αφεψημάτων, σε κάθε περίπτωση βοτάνου. Η α- και β-θουγιόνη ανιχνεύθηκαν στα αιθέρια έλαια και στα αφεψήματα της αψιθιάς και του φασκόμηλου, ενώ δεν ανιχνεύθηκαν στην μέντα και στη ρίγανη. Ακολούθησε ο ποσοτικός προσδιορισμός της α- και β-θουγιόνης στα αιθέρια έλαια και στα αφεψήματα αψιθιάς και φασκόμηλου, με την κατασκευή πρότυπων καμπυλών και την μέθοδο εσωτερικού προτύπου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, στην περίπτωση της αψιθιάς οι συγκεντρώσεις α- και β- θουγιόνης ήταν μεγαλύτερες σε αιθέρια έλαια φυτών προερχόμενα από τη Νότια Ελλάδα, σε σχέση με αυτά από την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα. Επίσης βρέθηκε ότι στην αψιθιά κυριαρχεί η β- θουγιόνη. Το φασκόμηλο, στο οποίο βρέθηκε να κυριαρχεί η α-θουγιόνη δεν έδειξε συστηματική διαφοροποίηση σε σχέση με τη γεωγραφική προέλευση. Στα αφεψήματα που προέκυψαν από τα παραπάνω φυτά, προσδιορίστηκαν μικρότερες συγκεντρώσεις α- και β- θουγιόνης σε σχέση με αντίστοιχα τα αιθέρια έλαια. Τέλος, έγινε αναγωγή των συγκεντρώσεων των αφεψημάτων σε α- και β-θουγιόνη στην κούπα (200 mL) και υπολογίστηκε ο αριθμός αφεψημάτων για ημερήσια ασφαλή κατανάλωση, η οποία δεν θα υπερβαίνει τα επιτρεπτά όρια, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Κατανάλωση 3- 6 αφεψημάτων αψιθιάς και 7- 12 αφεψημάτων φασκόμηλου την ημέρα δεν υπερβαίνει τα ασφαλή όρια.

The receipt and analysis of essential oils of herbs and herbal infusions Greek origin was the subject of this Thesis for the purpose of qualitative and quantitative determination of α- and β- thujone in them. The herbs selected for the study was wormwood (Artemisia absinthium), mint (Mentha piperita), oregano (Origanum vulgare) and sage (Salvia officinalis) from different origins of Southern, Central and North Greece. The α- and β-thujone are components of various herbs used as herbal infusions and the qualitative and quantitative determination are interest due to the neurotoxic effects in human body when overcomes some limits. The receipt of essentials oils was carried out with the technique of hydro-distillation with Clevenger apparatus. For the preparation of herbal infusions 2g of plant were extracted with 200mL hot water. This was followed by extraction with diethylether for the receipt of volatile compounds. Then the qualitative and % quantitative determination of the constituents of the essential oils and the volatile constituents of the herbal infusions were carried out with gas chromatography combined with mass spectrometry (GC-MS). The identification of the components of essential oils and their herbal infusions showed that the number of components in essential oils is greater than these of herbal infusions in each herb. The α- and β-thujone detected in essential oils and herbal infusions of wormwood and sage but not detected in mint and oregano. Followed the determination of α- and β-thujone in essential oils and herbal infusions of wormwood and sage with the construction of standard curves and the internal standard method. The results showed that in the case of wormwood the concentrations of α- and β-thujone were higher in essential oils of plants in South Greece compared with those of Central and North Greece. Also in wormwood predominated β-thujone. Sage which was found to be dominated by α-thujone showed no systematic variation in relation to the geographical origin. In herbal infusions obtained from the above plants were determined lower concentrations of α- and β-thujone compared with the corresponding essential oils.

Finally there was reduction of concentrations of herbal infusions of α- and β-thujone in cup (200mL) and calculated the number of herbal infusions per day for safe consumption which will not exceed the permitted limits according to European Medicines Agency (EMA). Consumption of 3-6 herbal infusions of wormwood and 7-12 herbal infusions of sage does not exceed the safe limits.