Αξιολόγηση του «Προγράμματος Σχολικά γεύματα» και ειδικότερα αξιολόγηση της διατροφικής πρόσληψης των μαθητών

Abstract

Η εισαγωγή σχολικών γευμάτων στα σχολεία είναι μια πολιτική για τη βελτίωση της διατροφικής πρόσληψης των παιδιών, ιδιαίτερα παιδιών που βρίσκονται σε συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής δυσκολίας, όπως αυτή αποτυπώνεται στους δείκτες κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης των περιοχών που αυτά διαβιώνουν. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση του προγράμματος «Πιλοτικό Πρόγραμμα Σχολικά Γεύματα» και ειδικότερα η αξιολόγηση της διατροφικής πρόσληψης των μαθητών δημοτικών σχολείων πέμπτης και έκτης τάξης ώστε να αξιολογηθεί ο βαθμός υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής καθώς και η πιθανή επιρροή του σχολικού γεύματος στη σχολική ζωή. Μεθοδολογία : Η μελέτη πραγματοποιήθηκε κατά την χρονική περίοδο Μάρτιο-Ιούνιο 2016 με επισκέψεις – επιθεωρήσεις της ομάδας διατροφής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε εταιρίες Κοι.Σ.Π.Ε. και σε σχολεία . Το σύνολο των παιδιών που συμμετείχαν στη παρούσα μελέτη ήταν 235 (120 αγόρια και 114 κορίτσια). Στη διάρκεια των δύο φάσεων που διενεργήθηκαν σε 18 δημοτικά σχολεία, στο Δήμο Περάματος και σε σχολεία στη Δυτική Αττική (στο Καματερό, στους Αγ. Αναργύρους, στον Ταύρο, στο Χαλάνδρι, στο Παλαιό Φάληρο, στη Νέα Χαλκηδόνα και στην Αλσούπολη) έλαβαν μέρος 51 και 184 παιδιά αντίστοιχα. Επίσης, μετρήθηκαν τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά όπως το σωματικό βάρος με τη χρήση ζυγαριάς ακριβείας 100 g (TanitaTBF 300 ) και το ύψος χωρίς παπούτσια με ακρίβεια 0,1 cm με τη χρήση αναστημόμετρου. Συγκεκριμένα στα παιδιά Ε και ΣΤ τάξης δόθηκε ερωτηματολόγιο προς συμπλήρωση το οποίο περιελάμβανε δημογραφικά, κοινωνικό-οικονομικά και χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής. Επίσης αξιολογήθηκε η συχνότητα κατανάλωσης των τροφίμων και οι διατροφικές συνήθειες που σχετίζονται με τo Δείκτη Ποιότητας της Μεσογειακής Διατροφής για παιδιά KIDMEDscore. Συμπεριελήφθηκε στην μελέτη το σχολικό κλίμα μέσα στη τάξη, έτσι ώστε να αξιολογηθεί ο βαθμός υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής και κατά πόσο το σχολικό γεύμα επηρεάζει θετικά τη σχολική ζωή των μαθητών. Τα δεδομένα θα προσδιοριστούν τόσο ξεχωριστά όσο και συνολικά σε όλο το δείγμα σύμφωνα με την ηλικία, το φύλο, το βάρος ( ελλειποβαρείς, φυσιολογικού βάρους, υπέρβαροι, παχύσαρκοι), το ύψος και το δείκτη μάζας σώματος, τoν Δείκτη Ποιότητας της Μεσογειακής Διατροφής για παιδιά KIDMEDscore, το οποίο χωρίζεται σε χαμηλό ( ≤ 3 πολύ χαμηλή προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή ), μέτριο ( 4-7 μέτρια προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή ) , υψηλό ( ≥ 8 καλή προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή ), το σχολικό κλίμα όπου ο βαθμός του κάθε στοιχείου κυμαίνεται από 0-15 και αποτελείται από τις κατηγορίες της ικανοποίησης, της διενεκτικότητας, της ανταγωνιστικότητας, της δυσκολίας, της συνεκτικότητας) καθώς και με τις δύο φάσεις των σχολείων, στο Δήμο Περάματος και στη Δυτική Αττική ( στο Καματερό, στους Αγ. Αναργύρους, στον Ταύρο, στο Χαλάνδρι, στο Παλαιό Φάληρο, στη Νέα Χαλκηδόνα και στην Αλσούπολη). Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων του δείγματος της μελέτης από τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων θα αναλυθούν με το πρόγραμμα IBM SPSS Statistics 20.0 . Αποτελέσματα: Η συνολική ηλικία των παιδιών κυμάνθηκε 11,4±0,6 , το συνολικό βάρος ήταν 45,2±10,3 και το ύψος ήταν 1,50± 0,1 . Στο σύνολο του Δείκτη Μάζας Σώματος ( kg/m2 ) παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά στα παιδιά φυσιολογικού βάρους 19,9±3,5, ενώ μόνο το 4,3% των παιδιών είναι ελλειποβαρή , το 29,1% υπέρβαροι και το 6,8 παχύσαρκοι. Όσον αφορά την χώρα καταγωγής των παιδιών, το 69,4% καταγόταν από την Ελλάδα , το 8,9% από την Αλβανία, το 4,7% από τη Νιγηρία και το 8,5% από Διπλής καταγωγής και άλλες χώρες. Στο σύνολο των παιδιών υπήρχαν περισσότερα Ε’ δημοτικού (58,3%) σε σχέση με ΣΤ’ δημοτικού (41,7%). Στο σύνολο όλων των παιδιών στα αντίστοιχα σχολεία υπήρχαν 15,3% παιδιά απ’ το 5ο σχολείο Περάματος, 6,4% παιδιά απ’ το 8ο σχολείο Περάματος, μόνο 3% παιδιά απ’ το 10ο σχολείο Αγ. Αναργύρων, 17,4% παιδιά από το 5ο σχολείο Αγ. Αναργύρων, 14% παιδιά απ’ το 11ο σχολείο Αγ. Αναργύρων, 6,8% παιδιά από το 2ο σχολείο Χαλκηδόνας, 21,7% παιδιά απ’ το 4ο σχολείο Χαλανδρίου, 11,5% παιδιά από το Διαπολιτισμικό σχολείο της Ν. Ιωνίας, 3,8% παιδιά απ’ το Διαπολιτισμικό σχολείο του Π. Φαλήρου. Όσον αφορά τη χώρα καταγωγής του πατέρα, το 74,8% καταγόταν από την Ελλάδα, το 9,6% από την Αλβανία, το 4,8% από την Νιγηρία , μόνο το 0,9% από τη Ρουμανία και το 9,9% από άλλες χώρες . Όσον αφορά τη χώρα καταγωγής της μητέρας, το 73% ήταν από την Ελλάδα , το 9,1% από την Αλβανία , το 4,3% από τη Νιγηρία , το 0,9% από τη Ρουμανία και το 12,7% από άλλες χώρες. Στο σύνολο των μελών της οικογένειας που μένουν μαζί με τα παιδιά στο σπίτι παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά στη μητέρα (98,3%), στο πατέρα (90,4%), στα αδέρφια (87,7%) και χαμηλότερα ποσοστά στους παππούδες (10,4%), στις γιαγιάδες (17,2%) και στα άλλα μέλη (1,6%). Στο σύνολο το 54,9% απάντησαν ότι δεν κοιμούνται μόνοι τους στο δωμάτιο και το 45,1% απάντησαν ότι κοιμούνται μόνοι τους. Στο σύνολο των παιδιών που ρωτήθηκαν αν έχουν στο δωμάτιο τους τηλεόραση διαπιστώθηκε ότι το 57,4% δεν είχε και 42,6 είχε. Στο σύνολο παρατηρήθηκε ότι το 75,7% των παιδιών έχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή/τάμπλετ/κινητό στο δωμάτιό τους ενώ το 24,3% δεν έχουν . Το σύνολο του αριθμού των αυτοκινήτων της οικογένειας κυμαινόταν 1,4±0,8 . Το σύνολο των ωρών μελέτης τις καθημερινές ήταν 2,1±1,1 ενώ το σαββατοκύριακο ήταν 2,2±2,1 . Το σύνολο των ωρών παρακολούθησης τηλεόρασης/DVD/ηλεκτρονικών/σερφάρισμα στο ίντερνετ των παιδιών τις καθημερινές ήταν 1,9±1,3 , ενώ το σαββατοκύριακο ήταν 3,2±2,7 . Το σύνολο των ωρών ύπνου το βράδυ τις καθημερινές ήταν 8,8±1,1 , ενώ το σαββατοκύριακο ήταν 8,3±4,0 . Στο σύνολο των παιδιών παρατηρήθηκε ότι το 83% δεν κοιμόντουσαν το μεσημέρι και το 17% κοιμόντουσαν το μεσημέρι. Το σύνολο των ωρών του μεσημεριανού ύπνου ήταν 2,1±1,8 . Στο σύνολο των παιδιών που απάντησαν κατά πόσο είναι ικανοποιημένοι από το βάρος τους παρατηρήθηκαν υψηλά ποσοστά στα παιδιά που απάντησαν ότι ήταν πολύ ικανοποιημένοι (30,3%) , ακολούθησαν τα παιδιά που απάντησαν αρκετά ικανοποιημένοι (26,4%) , τα παιδιά που απάντησαν μέτρια (23,4%) , τα παιδιά που απάντησαν λίγο (14,3%) και τα παιδιά που απάντησαν καθόλου (5,6%). Η πρόσληψη ενέργειας ήταν 2128,7±949,8 της συνολικής πρόσληψης ενέργειας. Η πρόσληψη ενέργειας από τους υδατάνθρακες (CHOs) ήταν 1116,4±527,7 , καθώς η πρόσληψη ενέργειας από τις πρωτεΐνες ήταν 350,1±158,2 , η πρόσληψη ενέργειας από τα λίπη ήταν 721,1±351,1 , η πρόσληψη ενέργειας των κορεσμένων λιπαρών οξέων (SFAs) ήταν 311,6±161,7 , η πρόσληψη ενέργειας των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων (MUFAs) ήταν 230,7±115,0 και η πρόσληψη ενέργειας των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFAs) ήταν 114,9±66,2 της συνολικής πρόσληψης ενέργειας. Το συνολικό KIDMED score ήταν 6,6±2,3. Στο σύνολο των κατηγοριών του KIDMED παρατηρήθηκαν μεγαλύτερα ποσοστά στο μέτριο (57%) και στο υψηλό (34,5%) σε σχέση με το χαμηλό (8,5%). Το σύνολο των κατηγοριών του σχολικού κλίματος ήταν για την ικανοποίηση 11,29±3,09 , για την διενεκτικότητα 11,31±3,14 , για την ανταγωνιστικότητα 11,72±3,16 , για τη δυσκολία 7,19±2,41 και για την συνεκτικότητα 10,39±3,48 . Συμπεράσματα: Η μελέτη Πιλοτικό Πρόγραμμα «Σχολικά Γεύματα», παρατηρήθηκε ότι βοήθησε τους μαθητές στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών προτύπων, συνηθειών και συμπεριφορών, καθώς εξασφάλισε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, ώστε το παιδί να έχει καλή σωματική και νοητική λειτουργία, ανάπτυξη και συνεπώς να συμβάλλει στην καλή υγεία. Επίσης το γεύμα συνέβαλε θετικά στην σχολική ζωή των μαθητών και στην καλύτερη εκπαίδευσή τους σε θέματα διατροφής.

The introduction of school meals in schools is a policy for the enrichment of dietary intake of children particularly children in conditions of economic and social difficulties as reflected in the indicators of socio-economic situation of the regions they inhabit. Aim: The aim of this study is to evaluate the Pilot School Lunch Program and in particular to assess the dietary intake of fifth and sixth grade of elementary school students in order to assess the level of adherence to the Mediterranean diet and the possible influence of school lunch in school life. Methods: The study was conducted during the period March-June 2016 with visits-inspections of the Agricultural University of Athens (AUA) food group in social limited partnership companies and schools. The total number of students who participated in this study were 235 (120 boys and 114 girls). During the two phases, which were conducted in 18 Primary schools in the Municipality of Perama and Western Attica (in Kamatero, Ag. Anargyroi, Taurus, Halandri, Paleo Faliro, Nea Halkidona and Alsoupoli) took part 51 and 184 students respectively. Also, anthropometric characteristics were measured such as body weight- using scales precision 100g (Tanita TBF 300) - and height without shoes with 0,1 cm using the measuring rod. Specifically to students of fifth and sixth grade were given a questionnaire to complete which included demographic, socio-economic and lifestyle characteristics. Also evaluated the frequency of consumption of food and eating habits related to Quality Score of the Mediterranean Diet for students (KIDMED score). It was included in the study the school atmosphere in the classroom in order to assess the level of adherence to the Mediterranean diet and whether the lunch program positively influences school life of students. The data will identify both individually and as a whole across the sample according to age, sex, weight (underweight, normal weight, overweight, obese), height and body mass index, the Quality index of the Mediterranean Diet for students (KIDMED score), which is divided into low (≤ 3 very low adherence to the Mediterranean Diet), moderate (4-7 moderate adherence to the Mediterranean Diet), high (≥ 8 good adherence to the Mediterranean Diet), school climate where the level of each element ranges from 0-15 and consists of the categories of satisfaction, friction, competitiveness, difficulty, cohesiveness) and with two phases of the schools in the Municipality of Perama and Western Attica (in Kamatero, Ag. Anargyroi, Taurus, Halandri, Paleo Faliro, Nea Halkidona and Alsoupoli) . Statistical analysis of the study sample data from the results of the questionnaires will be analyzed with the IBM SPSS Statistics 20.0 program. Results: The total age of children was 11.4 ± 0.6, the total weight was 45.2 ± 10.3 and the total height was 1.50 ± 0.1. The total number of Body Mass Index ( kg/m2 ) presented high rates in children with normal weight (19,9±3,5) , with only 4.3% of children being underweight, 29.1% overweight and 6.8 obese. In the total number of all countries of children, 69.4% came up from Greece, 8.9% from Albania, 4.7% from Nigeria, 8.5% from Double origin, and other countries. In the total number of children there were more of the fifth class (58.3%) than sixth class (41.7%). The total number of children in the respective schools was 15.3% of children from the 5th Perama school, 6.4% of children from the 8th Perama school, only 3% of children from the 10th school of Ag. Anargyron, 17,4% of children from 5th school of Ag. Anargyron, 14% children from the 11th school of Ag. Anargyron, 6,8% children from the 2nd Halkidona School, 21.7% children from 4th school of Halandri , 11,5% children from Intercultural School in N. Ionia, 3.8% children from the Intercultural School of P. Faliro. Concerning to father's country origin, 74.8% came up from Greece, 9.6% from Albania, 4.8% from Nigeria , only 0,9% from Romania and 9,9% from other countries. Concerning to mother’s country origin, 73% came up from Greece with, 9.1% from Albania, 4.3% from Nigeria, only 0.9% from Romania and 12.7% from other countries. In the total number of family members living with their children at home, high rates were found in the mother (98.3%), the father (90.4%), the brothers/sisters (87.7%) and lower rates in the grandparents (4%), grandmothers (17.2%) and other members (1.6%). Overall, 54.9% replied that they do not sleep alone and 45.1% said they sleep alone. All children asked if they had TV in their room and there was found that 57.4% did not have but 42.6 had. Overall, 75.7% of children have a computer / tablet / mobile phone in their room, while 24.3% do not. The total number of family cars was 1.4 ± 0.8. The total daily study hours were 2.1 ± 1.1 while the weekend was 2.2 ± 2.1. Total hours of watching TV / DVD / electronic devices / child surfing the internet during working days were 1.9 ± 1.3 while during the weekend was 3.2 ± 2.7. Total sleeping hours in the working days was 8.8 ± 1.1, while at the weekend was 8.3 ± 4.0. In the total number of children it was observed that 83% did not take a siesta while the 17% did. Total hours of siesta were 2.1 ± 1.8. In all the number of children who answered whether they were satisfied with their weight, high rates satisfaction were found (30.3%), followed by the children who answered quite satisfied (26.4%), the children who replied they were moderately satisfied (23.4%), children who responded a little (14.3%) and children who did not respond at all (5.6%). Energy intake was 2128,7±949,8 of total energy intake. Carbohydrate energy intake (CHOs) was 1116,4±527,7 , as the energy intake from proteins was 350,1±158,2 , the energy intake from fats was 721,1±351,1 , the energy intake from saturated fatty acids (SFAs) was 311,6±161,7 , the energy intake from monounsaturated fatty acids (MUFAs) was 230,7±115,0 and the energy intake of polyunsaturated fatty acids (PUFAs) was 114,9±66,2 of total energy intake. The total number of KIDMED score was 6,6±2,3. In the total number of KIDMED categories, higher rates were observed in moderate (57%) and high (34.5%) than low (8.5%). The total number of categories concerning the school climate were about satisfaction 11.29 ± 3.09, friction 11.31 ± 3.14, competitiveness 11.72 ± 3.16, difficulty 7.19 ± 2, 41 and cohesiveness 10.39 ± 3.48. Conclusion: The study of the Pilot School Lunch Program was observed to help children adopt healthy eating habits and behaviors by providing energy and nutrients for the child so as to have good physical and mental function, development and thus to contribute to good health. Also, the school lunch contributed positively to school life and to better nutrition education of children.