Στρατηγικός σχεδιασμός αξιοποίησης του όρους Υμηττός με χρήση GIS και χωρικής ανάλυσης

Abstract

Με την τάση για αστικοποίηση, να γίνεται ολοένα και εντονότερη, οι περιοχές περιαστικού πρασίνου αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για τα αστικά κέντρα, με τα οποία συνορεύουν. Από τη μία αποτελούν, το μεταβατικό στάδιο, από το αστικό τοπίο, στο φυσικό ή στο αγροτικό, παίζοντας, ταυτόχρονα, ρόλο και στην εξασφάλιση καλών βιοκλιματικών συνθηκών στις πόλεις. Από την άλλη, φιλοξενούν πολυάριθμες δραστηριότητες, όπως παραγωγικές μονάδες, βιομηχανικές μονάδες, χώρους αναψυχής κ.α.. Η περίπτωση των περιαστικών ορεινών περιοχών είναι ιδιαίτερη. Λόγω του αναγλύφου τους, είναι δυνατό να φιλοξενούν υψηλή βιοποικιλότητα, ταυτόχρονα με τις ανθρώπινες δραστηριότητες, και σε μικρή απόσταση από τον αστικό ιστό. Στόχος της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός για την αξιοποίηση μιας περιαστικής ορεινής περιοχής, τηρώντας μία ισορροπία μεταξύ φυσικού τοπίου και χρηστών. Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου, είναι η πολυεπίπεδη έρευνα, σε συνδυασμό με τον ενιαίο σχεδιασμό. Για αυτόν το λόγο, χρησιμοποιούνται οι δυνατότητες των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS), τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικό εργαλείο στην Αρχιτεκτονική Τοπίου, καθώς μπορούν να συνδυάσουν ταυτόχρονα, πολλά χαρακτηριστικά μιας περιοχής (φυσικοί πόροι, τοπογραφία, πολιτισμός, οικονομία κτλ). Η παρούσα εργασία ασχολείται με την περίπτωση του Υμηττού. Ειδικότερα, ο συγκεκριμένος περιαστικός ορεινός όγκος αποτελεί περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής σημασίας, καθώς είναι το κοντινότερο τμήμα φυσικού τοπίου στην Αθήνα, και φιλοξενεί σημαντικά υψηλή βιοποικιλότητα, όσον αφορά στη χλωρίδα και στην ορνιθοπανίδα. Ταυτόχρονα, φιλοξενεί διάφορες χρήσεις γης (στρατόπεδα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, αθλητικά κέντρα κτλ), ενώ αποτελεί και περιοχή αναψυχής των κατοίκων των αστικών κέντρων που τον περιβάλλουν. Ξεκινώντας, γίνεται αναφορά στη σημασία των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) στην έρευνα, στην εκτίμηση και στο σχεδιασμό, και παρουσιάζονται μελέτες παρόμοιων περιπτώσεων αξιοποίησης περιαστικών ορεινών όγκων. Στη συνέχεια, αποτυπώνεται και αναλύεται πλήρως η υφιστάμενη κατάσταση (ιστορία, κλίμα, φυσικοί πόροι, σημεία ενδιαφέροντος, θεσμικό πλαίσιο προστασίας κτλ), χρησιμοποιώντας χωρικά και στατιστικά δεδομένα. Ακολουθεί η εκτίμηση της σχέσης του ανθρώπινου παράγοντα με το φυσικό τοπίο, χρησιμοποιώντας εναλλακτικούς τρόπους, όπως μεταδεδομένα από μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media), τα οποία εξάγονται και αναλύονται. Πιο συγκεκριμένα, αναλύονται πληροφορίες, που συνοδεύουν φωτογραφίες ή βίντεο χρηστών της ιστοσελίδας Flickr, με στόχο να κατανοηθεί, πως αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης, το βουνό. Τέλος, μέσω της χωρικής ανάλυσης, προτείνονται σχεδιαστικές αρχές, βασισμένες στο συνδυασμό του συνόλου των δεδομένων (χωρικών, στατιστικών και μεταδεδομένων απο μέσα κοινωνικής δικτύωσης), ώστε το βουνό να είναι ανοιχτό στο χρήστη, χωρίς να θίγεται η φέρουσα ικανότητα και ο χαρακτήρας του.

Peri-urban green areas become more and more important for cities, as urbanization tends to increase dramatically. On the one hand, these areas are a transitional stage, between the urban and natural or rural landscape, while ensuring concomitantly good bioclimatic conditions for the city. On the other hand, peri-urban areas host numerous activities, such as production units, industrial units, recreational spaces, etc. The case of peri-urban mountainous areas is quite special, as they host high biodiversity, simultaneously with the human activities. The aim of this postgraduate thesis is to create a strategic masterplan for a peri-urban mountainous area, while maintaining a balance between the natural landscape and its users. The main prerequisite for achieving this goal, is multilevel research, combined with integrated design. For this purpose, Geographic Information Systems (GIS) are used, as they can constitute a very important tool in Landscape Architecture, because of the software’s the ability to combine many features of an area (natural resources, topography, culture, economy, etc.) simultaneously. This thesis considers the case of Hymettus. More specifically, Hymettus is an area of remarkably high ecological importance, as the closest part of natural landscape to Athens, hosting significant biodiversity of flora and avifauna. At the same time, Hymettus hosts various land uses such as camps, educational institutions, sport facilities, etc. It is also a recreation area for the inhabitants of the surrounding urban landscape. Initially, the importance of Geographic Information Systems (GIS) in research, assessment and design is presented. Case studies of similar developed peri-urban mountainous areas are presented as well. Following, the existing state (history, climate, natural resources, points of interest, institutional framework, etc.) is extensively described and analyzed, using spatial and statistical data. In the following part, the assessment of the relationship between the human factor and the natural landscape takes place, using alternative ways, such as social media metadata extraction and analysis. More specifically, information, that refer to photos or videos of Flickr users, is analyzed, in order to be understood how the mountain is perceived by the visitors. Finally, design objectives, based on spatial analysis and data matching, are proposed, so that the landscape character of Hymettus is protected while being open for visitors.