Μεθοδολογικό πλαίσιο, σχεδιασμός κι εφαρμογή δικτύων αστικού πρασίνου για τη βιώσιμη ανάπτυξη σε περιβάλλον GIS: Εφαρμογή στον Δήμο Αθηναίων

Abstract

Είναι γεγονός ότι η έλλειψη χώρων πρασίνου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σύγχρονων ελληνικών πόλεων. Το πράσινο και γενικότερα το φυσικό περιβάλλον είναι απαραίτητο για τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας πόλης, μέσα στην οποία ο άνθρωπος πρέπει να προσαρμοστεί και να αναπτυχθεί ως βιολογικό και κοινωνικό ον και η αρμονική σχέση του φυσικού με το τεχνητό στοιχείο μιας πόλης αποτελεί προϋπόθεση για την προώθησή της. Μέσα από τη δημιουργία δικτύων πρασίνου, προκύπτουν πολλά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη στο αστικό περιβάλλον. Η παρούσα εργασία μελετά την έννοια των χώρων αστικού πρασίνου, εντοπίζει τα οφέλη που προσφέρουν στον περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα και επιχειρεί, ακολουθώντας Μεθοδολογικό Πλαίσιο να συνθέσει δίκτυα πρασίνου στην πόλη της Αθήνας το οποίο να αξιολογεί και να βελτιστοποιεί τη δημιουργία δικτύων αστικού πρασίνου σε πυκνοδομημένες αστικές περιοχές. Η χρήση των Γ.Σ.Π. δίνει τη δυνατότητα να επιλεγεί η ψηφιδωτή δομή δεδομένων για ανάλυση, διότι παρότι δεν είναι τόσο διαδεδομένη η χρήση τους ανάμεσα στους χρήστες, είναι η καταλληλότερη δομή δεδομένων για τις περιπτώσεις όπου υπάρχει πληθώρα κριτηρίων και συνεχής αλληλεπίθεση επιπέδων. Τέλος, γίνεται έλεγχος της δομής του παραγόμενου δικτύου και της συνδετικότητας του. Τα βήματα του Μεθοδολογικού Πλαισίου είναι τα παρακάτω: i. Η δημιουργία ενός ψηφιδωτού κόστους, το οποίο θα περιλαμβάνει το σύνολο των κριτηρίων (οικολογικά, περιβαλλοντικά, πολεοδομικά) θα οδηγήσει, μαζί με τις κατάλληλες πηγές και προορισμούς και τη χρήση του αλγορίθμου «Ελαχίστου Κόστους Διαδρομή», στη δημιουργία γραμμικών συνδέσμων από όπου θα δημιουργηθούν όχι μόνο τα συνδετικά τμήματα των χώρων πρασίνου αλλά και οι περιοχές πρασίνου (υφιστάμενες και προτεινόμενες) και τα αναγκαία μικρότερα τμήματα και ενδιάμεσα βήματα (stepping stones). ii. Από τις παραγόμενες γραμμές «χτίζεται» το γεωμετρικό δίκτυο και ελέγχεται η δομή του δικτύου με τους δείκτες Άλφα, Βήτα και Γάμμα. Ελέγχεται η συνολικότερη επίδραση των νέων χώρων πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή και στην εξυπηρέτηση του πληθυσμού. Επιλέχθηκε η περιοχή του δήμου Αθηναίων ως υπόβαθρο της Μελέτης Εφαρμογής για το προτεινόμενο Μεθοδολογικό Πλαίσιο διότι παρουσιάζει το μικρότερο ποσοστό πρασίνου ανά κάτοικο, τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική υποβάθμιση με κατακερματισμένο πράσινο, έλλειψη νέων χώρων για ανάπλαση αλλά και ύπαρξη μεγάλων λόφων και αλσών. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν σαφέστατη βελτίωση και συγκεκριμένα η δομή των παραγόμενων δικτύων υποδεικνύει μέγιστης συνδετικότητας δίκτυο (γεγονός επιθυμητό) με τιμές δεικτών τους παρακάτω: Δείκτης Άλφα: 0,52-0,53 Δείκτης Βήτα: 2,04-2,06 Δείκτης Γάμμα: 68,4%-70,3% Με τη διαδικασία αυτή επιλέγεται πάντα η βέλτιστη δυνατή διαδρομή για τη σύνδεση συγκεκριμένης πηγής και προορισμού έναντι δημιουργίας πρωτεύοντος και δευτερεύοντος δικτύου με βάση την καταλληλότητα. Είναι ένα εργαλείο για να εξετάζονται σενάρια για τον αστικό σχεδιασμό έτσι ώστε να συμπεριληφθούν βιοκλιματικά και περιβαλλοντικά κριτήρια στον σχεδιασμό.

It is true that the lack of green space is one of the major problems of modem Greek cities. The green spaces and natural environment especially, are the necessary complement to the buildings of a city, in which man must be adapted and developed as a biological and social being and the harmonious relationship of natural to artificial element of a city, is indeed a prerequisite for promoting sustainable development. The maximum utilization of environmental, economic and social benefits, offering the urban green spaces is achieved through networking. This thesis examines the concept of the urban green spaces, identifies the benefits of environmental, economic and social sectors, and attempts by adopting a particular methodology to synthesize anetwork of green spaces in the city of Athens in order to evaluate and optimize urban green networks in densely built urban areas. GIS use and modeling procedures, makes it feasible to choose the raster structure of data for analysis, although it is not as commonly used among users, is the most appropriate data structure in cases where there are many criteria involved and continuous overlaid layers. Connectivity will play a prominent role in controlling the structure of the generated network. The steps of the Methodological Framework are the following: i. Creating a cost raster, which includes all the criteria (ecological, environmental, urban planning), together with the appropriate sources and destinations and the use of the algorithm “least cost path”. This will lead to the creation of linear links, not only of the green spaces and green areas connections (existing and proposed) but also smaller parts and stepping stones. ii. The geometrical network is “build” from those links, and its structure is checked by the indexes Alfa, Beta and Gamma. The overall effect of new green spaces over the wider region and the service of the population are checked. This particular municipality was chosen because there is recorded the least amount of green space per capita, the biggest environmental deterioration with fragmented urban green, lack of new green spaces and the existence of big hills and groves. The application study results showed clear improvement and in particular the network structure shows biggest connectivity (which is desirable) with index values as shown below: Alpha Index: 0,52-0,53 Beta Index: 2,04-2,06 Gamma Index: 68,4%-70,3% The main identified advantage in the proposed methodological framework over other methodologies is that it always selects the optimal path for connecting a particular source and destination, instead of creating primary and secondary networks based on suitability. It is a tool for testing scenarios of urban planning in order to include bioclimatic and environmental criteria in planning projects.