Οσφρητική απόκριση των αρπακτικών εντόμων Macrolophus pygmaeus (Rambur) και Nesidiocoris tenuis (Reuter) (Hemiptera: Miridae) μεταξύ τομάτας και του αυτοφυούς φυτού-ξενιστή τους Dittrichia viscosa (L.) Greuter (Asteraceae) στην παρουσία και στην απουσία του φυτοφάγου εντόμου Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)

Abstract

Τα αρπακτικά N. tenuis και Μ. pygmaeus είναι οι κύριοι φυσικοί εχθροί του T. absoluta. Στην προσπάθεια για την καλύτερη κατανόηση της δυνατότητάς τους να αποικίζουν προσβεβλημένα φυτά τομάτας, στη σύγκριση μεταξύ τους αλλά και με άλλα ωφέλιμα έντομα και στην καλύτερη αξιοποίησή τους σε προγράμματα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης έχει σημασία η εκτίμηση της προτίμησης που δείχνουν σε φυτά τομάτας που έχουν προσβληθεί ή όχι, από το T. absoluta. Επίσης, μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη μεθοδολογιών αξιοποίησης των N. tenuis και Μ. pygmaeus σε προγράμματα διατήρησης των πληθυσμών τους με τη χρήση εναλλακτικών φυτών-ξενιστών έχει και η μελέτη της δυνατότητάς τους να μετακινούνται και να αποικίζουν τις καλλιέργειες τομάτας από το αυτοφυές φυτό-ξενιστή τους, D. viscosa. Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι το N. tenuis και το M. pygmaeus προσελκύστηκαν σημαντικά από τα φυτά τομάτας που είχαν προσβληθεί από προνύμφες Τ. absoluta ενώ το M. pygmaeus προσελκύστηκε από την τομάτα συγκριτικά με το D. viscosa. Οι μελέτες αυτές ωστόσο δεν εκτίμησαν εάν τα είδη αυτά των αρπακτικών προσελκύονται από την τομάτα με λεία πιο έντονα σε σχέση με το D. viscosa. Επιπροσθέτως, βασίζονται στη χρήση του ολφακτομέτρου «Y» όπου το υπό μελέτη έντομο δύναται να επιλέξει μεταξύ δύο πηγών ερεθισμάτων. Σε αυτή την εργασία, μελετήθηκε η ελκυστικότητα των φυτών τομάτας με απουσία ή/και παρουσία θηράματος (ωά ή προνύμφες T. absoluta) και φυτών D. viscosa με απουσία ή/και παρουσία θηράματος (ωά T. absoluta) σε θηλυκά N. tenuis και σε θηλυκά Μ. pygmaeus (12 μεταχειρίσεις) καθώς και οι χρόνοι απόκρισής τους. Η διεξαγωγή των πειραμάτων με τη χρήση ενός τετραπλούς επιλογής ολαφακτόμετρου (4-Choice Olfactometer) που επιτρέπει τη σύγκριση περισσοτέρων από δύο πηγών οσφρητικών ερεθισμάτων (διπλής και τριπλής επιλογής). Αυτό που δεν έχει μελετηθεί σε προηγούμενες εργασίες, και καταγράφηκε στην παρούσα μελέτη, είναι εάν ο χρόνος που χρειάζεται το έντομο για κάνει την επιλογή του μπορεί να μας δώσει κάποιες χρήσιμες πληροφορίες ως ένα ακόμη στοιχείο για την σχετική προσελκυστικότητα μεταξύ των ερεθισμάτων ή την σύγκριση της απόκρισης μεταξύ διαφορετικών ειδών εντόμων. Στην επέμβαση φύλλων Τομάτας x φύλλα D. viscosa x Αέρα το ποσοστό απόκρισης για το M. pygmaeus ήταν μεγαλύτερο για τα φύλλα τομάτας ακολουθούμενο από τα φύλλα D. viscosa και τον αέρα, (55 %, 41,88% και 5,76%, αντίστοιχα), με σημαντικές διαφορές μεταξύ και των τριών πηγών οσμών. Το αρπακτικό Ν. tenuis δεν διέφερε στατιστικά στην επιλογή απόκρισης στα φύλλα D. viscosa (46,8%) και στα φύλλα τομάτας (44,83%). Στις επεμβάσεις φύλλων Τομάτας με ωά T. absoluta x Τομάτα x Αέρα και φύλλων Τομάτας με προνύμφες T. absoluta x Τομάτα x Αέρα βρέθηκαν σημαντικές διαφορές για το M. pygmaeus επιλέγοντας τα φύλλα τομάτας με παρουσία θηράματος (ωά ή προνύμφες) έναντι των υγιών φυτών τομάτας σε ποσοστά 64,58% (ωά) και 65,63% (προνύμφες) σε σύγκριση με 28,96% (τομάτα) και 25% (τομάτα), αντίστοιχα. Το N. tenuis όμως δεν έδειξε προτίμηση (προνύμφες T. absoluta 50%, φύλλα τομάτας 54,9%, φύλλα τομάτας με ωά T. absoluta 43,14%). Στην επέμβαση φύλλων D. viscosa x φύλλα Τομάτας με προνύμφη T. absoluta x Αέρας υπήρξε στατιστική διαφορά στο ποσοστό απόκρισης των θηλυκών Μ. pygmaeus μεταξύ των φύλλων D. viscosa (42,46%) και των φύλλων τομάτας με προνύμφες T. absoluta (51,29 %). Αντιθέτως, στην περίπτωση του N. tenuis υπήρξε σημαντική μεγαλύτερη προτίμηση για τα φύλλα D. viscosa (56,33%) σε σχέση με τα φύλλα τομάτας με προνύμφες T. absoluta (40,5 %). Συμπερασματικά, η μελέτη της οσφρητικής απόκρισης με τη χρήση του ολφακτομέτρου με το τετραπλής επιλογής ολαφακτόμετρο (4-Choice Olfactometer) έδωσε πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Το M. pygmaeus, μεταξύ τομάτας και D. viscosa, επίλεξε σημαντικά περισσότερο το φύλλο τομάτας ενώ το N. tenuis το D. viscosa. Επιπλέον, το M. pygmaeus, είχε μεγαλύτερο ποσοστό απόκρισης σε φύλλα με προνύμφες ή με ωά T. absoluta σε σχέση με το N. tenuis. Τέλος, το χρονικό διάστημα οσφρητικής απόκρισης που χρειάστηκε το M. pygmaeus ήταν σημαντικά μικρότερο σε σύγκριση με αυτό του N. tenuis.

The omnivorous predators N. tenuis and M. pygmaeus are important natural enemies of T. absoluta. In the effort for a better understanding of their ability to colonize infested tomato plants, and finally in their more efficient utilization in IPM it is important to evaluate their comparable preference between infested and not infested tomato plants by T. absoluta. This kind of studies will deliver also useful information to be applied in conservation programs of N. tenuis and M. pygmaeus populations using alternative host-plants such as their native host-plant, D. viscosa. Previous studies have shown that N. tenuis and M. pygmaeus were attracted by tomato plants that were infested with T. absoluta larvae while M. pygmaeus was attracted more by tomato compared to D. viscosa. In addition, they are based on the use of the ' Y ' olfactometer where the insect under study can choose between two sources of odour stimuli. In this work, the attractiveness of tomato plants in the absence and/or presence of prey (eggs or T. absoluta larvae) and D. Viscosa plants with absence and/or presence of T. absoluta eggs was studied using females of N. tenuis and M. pygmaeus (12 treatments), in addition, the time for their response was recorded per female. In the experiments a four-Choice Olfactometer was used that allows the comparison of more than two sources of olfactory stimuli, which has not been studied previously. The time it takes the insect to make its choice can give us some useful information as another element for evaluating the relative attractiveness between different insect species. According to the results, in the treatment of “Τomato leaves x leaves D. viscosa x Αir” the response rate for M. pygmaeus was greater for the tomato leaves followed by D. Viscosa leaves and air, (55%, 41.88% and 5.76%, respectively), with significant differences between all three sources of odours. In the case of N. tenuis no statistically significant differences were recorded between the D. Viscosa leaves (46.8%) and tomato leaves (44.83%). In the treatments “Τomato leaf with T. absoluta eggs x Tomato x Air” and “Tomato leaf with larvae T. absoluta x Tomato x Air” M. pygmaeus selected significantly more frequently the tomato leaves in the presence of eggs or larvae as compared to healthy tomato leaves at a rate of 64.58% (eggs) and 65.63% (larvae) to 28.96% (tomato) and 25% (tomato), respectively. N. tenuis did not show a preference (larvae T. absoluta 50%, tomato leaves 54.9%, tomato leaves with eggs of T. absoluta 43.14%). There was a significant difference in the response rate of M. pygmaeus between the leaves of D. viscosa (42.46%) and tomato leaves with T. absoluta larvae (51.29%). On the contrary, in the case of N. tenuis there was a significant greater preference for D. viscosa leaves (56.33%) in comparison to tomato leaves with larvae of T. absoluta (40.5%). In conclusion, the study of the olfactory response with the use of a four-chamber Olfactometer has given very satisfactory results. Between tomato and D. viscosa M. pygmaeus choose considerably more the tomato leaf, while N. tenuis showed a preference for the leaf of D. viscosa. In addition, M. pygmaeus, had a higher rate of response to leaves with larvae or with eggs of T. absoluta compared to N. tenuis. Finally, the time required by M. pygmaeus to respond was considerably lower compared to that of N. tenuis.