Το μονοπάτι ως δίαυλος διασύνδεσης φυσικού και πολιτιστικού τοπίου: Η περίπτωση του Μυλοχωρίου Φρουσαίων στην Άνδρο

Abstract

Τα μονοπάτια δεν αποτέλεσαν για τον άνθρωπο απλώς το μέσο με το οποίο από την αρχαιότητα συντελούνταν οι μετακινήσεις του, αλλά αναδείχθηκαν σε κυρίαρχα συστατικά του περιβάλλοντός του, καθότι προσέφεραν το ερέθισμα και τη δυνατότητα να αντιληφθεί και να ερμηνεύσει το πνεύμα του τόπου τον οποίο διέσχιζαν. Στις μέρες μας η σημασία τους αναγνωρίστηκε παγκοσμίως, κυρίως λόγω του οικοτουρισμού και της πεζοπορίας αλλά και λόγω του θεσμού των πολιτιστικών διαδρομών που συνέβαλαν στην προβολή και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Τα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά της Άνδρου ευνοούσαν την ανάπτυξη πολιτιστικών διαδρομών. Το νησί διέθετε την υποδομή που προσέφερε το πιστοποιημένο δίκτυο πεζοπορικών μονοπατιών, που διατηρούσε σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό χαρακτήρα του, διασχίζοντας αγροτικά και προβιομηχανικά πολιτιστικά τοπία, στα οποία κυριαρχούσε πλούσια φυσική βλάστηση και αναβαθμίδες με ξερολιθιές σε συνδυασμό με άφθονα επιφανειακά νερά και νερόμυλους.

Σκοπός αυτής της μελέτης ήταν η ανάδειξη και προβολή του πολιτιστικού αυτού τοπίου μέσω της ενσωμάτωσης αντιπροσωπευτικών πολιτιστικών αγαθών σε ένα σύστημα ερμηνείας, ανάδειξης και διασύνδεσης του πνεύματος του τόπου, με δίαυλο και εργαλείο το πεζοπορικό μονοπάτι. Η περιοχή μελέτης εντοπίστηκε στο βόρειο τμήμα του νησιού, στον ερειπιώνα του μυλοχωρίου Φρουσαίων, ο οποίος ανταπτυσσόταν κατά μήκος μιας ρεματιάς πλαισιωμένης από αναβαθμίδες με ξερολιθιές. Τα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιηθηκαν για την επίτευξή του ήταν η βιβλιογραφική ανασκόπηση, οι συνεντεύξεις, η επιτόπια έρευνα, η ζωνοποίηση και ανάλυση της περιοχής μελέτης.

Η πρόταση επιχειρεί την ερμηνεία του πολιτιστικού τοπίου της περιοχής με τη διατύπωση του «Οικοπολιτιστικού Μονοπατιού Μυλοχωρίου Φρουσαίων», το οποίο περιλαμβάνει τις θεματικές ενότητες της υδροκίνησης και της ξερολιθιάς. Κάθε θεματική ενότητα προβάλεται μέσω της αποκατάστασης υφιστάμενων δομών με έναν αντίστοιχο θεματικό πυρήνα. Η ανάδειξη της διαδρομής διατυπώθηκε με τον σχεδιασμό ενός δικτύου υπαίθριων υποδομών που θα εξασφάλιζαν την πρόσβαση, την ενημέρωση και την αναψυχή των επισκεπτών, ενώ επιδιώχθηκε η διασύνδεση της περιοχής με αντίστοιχους τοπικούς και υπερτοπικούς πόλους έλξης, μέσω ενός δικτύου πολιτιστικών διαδρομών.

Εν κατακλείδι, με δίαυλο το μονοπάτι επιχειρήθηκε να εισαχθεί ένα ισχυρό πολιτιστικό προϊόν, ικανό να επικοινωνήσει το πνεύμα του τόπου και να ενισχύσει το εύρος των επισκεπτών καθώς και την τουριστική περίοδο της περιοχής, αποτελώντας έτσι σημαντικό μοχλό αειφορικής τοπικής ανάπτυξης.

Paths have been the means by which man’s movements took place ever since the ancient times and further more have risen to become main ingredients of his surroundings as they offered him the stimulus and capability to understand and interpret the spirit of place which they ran across. In our days their significance was recognized universally, principally because of ecotourism and hiking as well as because of the institution of cultural routes which contributed to the promotion and rise of cultural heritage.

The natural and cultural features of Andros have favored the development of cultural routes. The island presented the infrastructure offered by the certified network of hiking paths which preserved to a large extent its traditional character, while traversing rural and ante-industrial cultural landscapes, in which there predominated a rich natural vegetation and terraces with dry stone structures in combination with abundant superficial water and watermills.

The purpose of this study was the promotion and rise of this cultural landscape through integration of typical cultural heritage into a system of interpretation, valorization and conjuction of the spirit of place by means of the footpath. The district under study was spotted in the northern part of the island, in the place of ruins of Frousi mills which developed along a ravine surrounded by terraces with dry stone structures. The methodology used to make this work possible were bibliographical review, interviews, researchon the spot, zoning and analysis of the district under study.

Through this proposition we undertook to interpret the cultural landscape of the district by introducing the case of “Ecocultural Path of Frousi Mills” containing the thematic unities of hydrokinesis and dry stone. Every thematic unity is shown by means of restoration of existing structures with a corresponding thematic core. The valorization of the route was formulated with planning of a network of open-air infrastructures which would ensure access, information and recreation of visitors, while we pursued the conjuction of the district with similar local and supralocal poles of attraction through a network of cultural routes.

In conclusion, through the use of path as vehicle we undertook the introduction of a vigorous cultural product capable of broadening the range of visitors, as well as the touristic period of the district, thus making a significant lever of sustainable local development.