Διαχρονική εξέλιξη και προτάσεις ανάπλασης της περιοχής των αρχαίων λατομείων Πεντέλης Αττικής με χρήση νέων τεχνολογιών

Abstract

Η ύπαρξη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στηρίχθηκε κατά το μεγαλύτερό της ποσοστό στην ύπαρξη του μάρμαρου καθώς και σε όλα τα έργα τέχνης που φιλοτεχνήθηκαν από αυτό. Η εξέλιξή του θα ήταν εντελώς διαφορετική αν δεν υπήρχε αυτό το υλικό. Ο Κυκλαδικός πολιτισμός άνθισε έχοντας το μάρμαρο ως πρώτη ύλη, το ίδιο συνέβη και κατά τον χρυσό αιώνα του Περικλή. Μόνο που σε αυτήν την περίπτωση το μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε δεν ήταν άλλο από το μάρμαρο των λατομείων της Πεντέλης. Πώς θα ήταν άραγε αυτήν την στιγμή ο λόφος της Ακρόπολης αν εκεί δεν στεκόταν ο Παρθενώνας και το Ερέχθειο; Τα λατομεία της Πεντέλης για αιώνες «κουβαλάνε στους ώμους τους» τον πολιτισμό της Ελλάδας. Η Ακρόπολη αποτελεί τον πιο σημαντικό (ή ίσως και τον μοναδικό) πόλο έλξης επισκεπτών για ολόκληρη την χώρα. Η παρούσα μεταπτυχιακή μελέτη ασχολήθηκε με την διαχρονική εξέλιξη των αρχαίων λατομείων της Πεντέλης με σκοπό να προτείνει λύσεις αποκατάστασής τους. Αυτό επιτεύχθηκε με την μελέτη της περιοχής διαχρονικά είτε ως προς την χρήση τους, είτε νομοθετικά είτε και χωρικά. Από την επεξεργασία των δεδομένων χρήσεων γης του Corine προέκυψε ότι η περιοχή της Πεντέλης από το 1990 μέχρι και το 2018 έχει υποστεί αλλαγές. Ο αστικός ιστός έχει αυξηθεί, τα κωνοφόρα δάση έχουν μειωθεί και έχει αυξηθεί η σκληροφυλλική βλάστηση. Για αυτήν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος ευθύνη έχουν οι πυρκαγιές οι οποίες πλήττουν την Πεντέλη τα τελευταία χρόνια αδιάκοπα. Για την χωρική ανάλυση δημιουργήθηκαν χάρτες μέσω του προγράμματος ArcMap οι οποίοι συνέβαλαν στην καλύτερη απεικόνιση της διαχρονικής εξέλιξης των λατομικών χώρων καθώς επίσης και στην καλύτερη αποτύπωση της σημερινής πραγματικότητας όσον αφορά στο ανάγλυφο της περιοχής, στις κλίσεις, στον προσανατολισμό των κλίσεων και τέλος στην βλάστηση της περιοχής. Μελετώντας διαχρονικά τους ορθοφωτοχάρτες τις περιοχής από το 1945 μέχρι και το 2018, παρατηρήθηκαν αυξομειώσεις στις εκτάσεις των λατομικών χώρων οι οποίες οφείλονται στην υπερεκμετάλλευσή τους. Πολλά εγκαταλελειμμένα λατομεία, σήμερα είναι καλυμμένα με μεταβατικές δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις. Το οξύμωρο είναι πως παρά το γεγονός ότι η Πεντέλη προστατεύεται από δεκάδες νόμους έχει άμεση ανάγκη την αποκατάσταση. Αποτελεί μία εγκαταλελειμμένη περιοχή στην οποία δεν έχει δοθεί επί της ουσίας η θέση που της αξίζει στην κοινωνία. Αντίθετα, δεκάδες άλλα λατομεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο έχουν αναπλαστεί και επαναχρησιμοποιούνται. Στο τέλος της εργασίας και λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, δόθηκαν προτάσεις ανάπλασης.

The existence of the ancient Greek civilization has been mainly based on the existence of the marble as well as on all the works of art that have been made by this. Its evolution would be completely different if this material didn’t exist. Cycladic civilization flourished having marble as its raw material. During Pericles’ golden age happened exactly the same. But this time the marble that was used was the marble of Penteli quarries. How the Acropolis hill would look at this time if the Parthenon and the Erechtheion were not there? The Penteli quarries, for centuries, have "carried on their shoulders" the culture of Greece. The Acropolis is the most important (or perhaps the only) attraction for visitors throughout the country. The present thesis dealt with the evolution of ancient Penteli quarries in order to propose solutions for their restoration. This was achieved through the study of the area over time at various levels, whether in terms of their use or legislative or even spatial. The processing of Corine land use data revealed that the Penteli area has undergone changes from 1990 to 2018. Urban fabric has increased, coniferous forests have declined and sclerophyllous vegetation has increased. For this environmental degradation responsible are the wildfires which hit Penteli continuously. For the spatial analysis, maps were created via the GIS program, which contributed to both better display of the evolution of quarries over time as well as in better imaging of today’s reality concerning on the terrain of the area, the slope and the orientation of the slope and finally the vegetation of the area Studying the orthophoto maps of the area from 1945 until 2018, fluctuations were observed in the areas of the quarries due to overuse. Many abandoned quarries are now covered with transitional woodland and shrublands. Oxymoron is that despite the fact that Penteli is protected by dozens of laws is in direct need of rehabilitation. It is an abandoned area where the position it deserves in society has not been given to it, yet. On the contrary, dozens of other quarries in Greece and the rest of the world have been replanted and re-used. At the end of the study and taking into account the above conclusions, solutions were provided for rehabilitation.