Σχεδιασμός πανεπιστημιουπόλεων: μελέτη περίπτωσης το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Abstract

Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή ανατρέχει στην εξέλιξη του σχεδιασμού των πανεπιστημιακών campus παγκοσμίως, αναζητώντας τους παράγοντες που επηρέασαν την πορεία αυτή, και εστιάζει στην ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και σε προτάσεις για τον επανασχεδιασμό του campus Αθηνών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με εφαρμογή των κυρίαρχων θεωριών σχεδιασμού και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες ενός σύγχρονου πανεπιστημίου ιστορικής σημασίας. Ο όρος campus αναφέρεται στο δίκτυο των εξωτερικών και ανοικτών χώρων ενός πανεπιστημίου, οι οποίοι επιτελούν τρεις βασικές λειτουργίες: οργανώνουν και συνδέουν τα κτίρια, εξυπηρετούν τους φοιτητές, το προσωπικό και τους επισκέπτες με διάφορους τρόπους, και αντικατοπτρίζουν τις αξίες της ανώτατης εκπαίδευσης και συγκεκριμένα του εκάστοτε πανεπιστημιακού ιδρύματος. Μελετώντας την εξέλιξη των εξωτερικών χώρων των campus, από το πρώτο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία έως σήμερα, εντοπίζονται τρεις βασικές αρχές σχεδιασμού που καθοδηγούν την διαμόρφωση των χώρων αυτών: η ενίσχυση της ταυτότητας και του χαρακτήρα του πανεπιστημίου, η δημιουργία λειτουργικών χώρων και η προώθηση της βιωσιμότητας. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν αξιοποιούνται προκειμένου να προταθούν ορισμένες τυπολογίες, δηλαδή κατηγορίες χώρων με κοινά χαρακτηριστικά και ανάγκες, που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τον σχεδιασμό των campus στην Ελλάδα. Έπειτα μελετάται η περίπτωση του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ως αντικείμενο ανάλυσης και επανασχεδιασμού, ακολουθώντας τις προτεινόμενες τυπολογίες. Εντοπίζονται τα μοναδικά χαρακτηριστικά του χώρου και αξιολογούνται οι υφιστάμενες δομές, οι λειτουργικές ανάγκες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει το πανεπιστήμιο σε σχέση με τους χώρους του. Με βάση αυτήν την ανάλυση, προτείνονται ορισμένες βελτιώσεις, με σεβασμό στην ιστορική πορεία του Ιδρύματος, με σκοπό την ανάδειξη της ταυτότητας του πανεπιστημίου, τη διαμόρφωση λειτουργικών χώρων που θα εξυπηρετούν αποτελεσματικά τους προβλεπόμενους σκοπούς τους και θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των χρηστών, καθώς και την ενσωμάτωση βιώσιμων πρακτικών. Συμπερασματικά, αναδείχθηκε πώς μια σειρά από περιορισμένες παρεμβάσεις, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την χρήση βιώσιμων υλικών, την κατάλληλη διαχείριση των φυτεύσεων και την ιεράρχηση των κινήσεων, μπορούν να βελτιώσουν στοχευμένα τον πανεπιστημιακό χώρο και την καθημερινή ζωή μέσα σε αυτόν.

This postgraduate study looks back at the evolution of the design of university campuses worldwide, seeking the factors that influenced this process, and focuses and focuses on the analysis of the existing conditions and proposals for the redesign of the Athens campus of the Agricultural University of Athens, applying the dominant design theories and taking into account the needs of a modern university of historical importance. The term campus refers to the network of outdoor and open spaces within a university, that perform three basic functions: they organize and connect buildings; they serve students, staff and visitors in various ways; and they reflect the values of higher education and specifically of the university institution in question. Studying the evolution of campus landscapes from the first University of Bologna in Italy to the present day, three key design principles can be identified that have guided the configuration of these spaces: enhancing the identity and character of the university, creating functional spaces and promoting sustainability. The conclusions drawn are used to propose some typologies, i.e. categories of spaces with common characteristics and needs, that could serve the design of campuses in Greece. The case of the Agricultural University of Athens is then studied as an object of analysis and redesign based on the proposed typologies. The unique characteristics of the university’s space are identified, and the existing conditions, functional needs and challenges in relation to its spaces are evaluated. Based on this analysis, several improvements are proposed, in respect of the institution’s long history, to enhance the university's identity, create functional spaces that sufficiently serve their intended purposes and meet the needs of users, and also to incorporate sustainable practices. In conclusion, it was demonstrated how a series of small scale interventions could purposefully improve university’s landscape and consequently daily life within its limits.