Διερεύνηση της εφαρμογής κήπων βροχής σε γειτονιές της Αθήνας και η άποψη του κοινού για τη δημιουργία τους

Abstract

Το νερό αποτελεί πηγή ζωής και έτσι η παρουσία του συνδεόταν με την ανάπτυξη και την εξέλιξη των πόλεων αλλά και την παρουσία του πρασίνου, από το μακρινό παρελθόν μέχρι και το σήμερα. Προτού εφευρεθούν τα συστήματα επεξεργασίας και διανομής του νερού, το νερό της βροχής χρησιμοποιούνταν εκτενώς για την κάλυψη πολλών αναγκών. Σήμερα, με τον κίνδυνο της λειψυδρίας να ελλοχεύει, για πολλές χώρες του πλανήτη, καθώς η ανάγκη για νερό αυξάνεται εξαιτίας της ραγδαίας αστικοποίησης, της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και τον σύγχρονο καταναλωτικό τρόπο ζωής. Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή αυξάνει την συχνότητα και τη σφοδρότητα ακραίων καιρικών φαινομένων όπως ισχυρές καταιγίδες που οδηγούν σε πλημμύρες. Οι πόλεις καλούνται να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις, αναθεωρώντας τις κλασικές πρακτικές σχεδιασμού, ώστε να ακολουθούν τα πρότυπα βιωσιμότητας και αστικής ανθεκτικότητας. Λαμβάνοντας υπόψιν αυτά τα δεδομένα, έχουν προταθεί πολλές στρατηγικές και τεχνολογίες. Ανάμεσα σε αυτές είναι και οι κήποι βροχής ένα σύστημα οικολογικής διαχείρισης όμβριων υδάτων. Οι κήποι βροχής ή αλλιώς λεκάνες βιοκατακράτησης, είναι ένα μέτρο που πρωτοεμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μόλις τη δεκαετία του 1980. Κύριος σκοπός τους είναι να μειώνουν την ποσότητα και την ταχύτητα της απορροής προστατεύοντας το δομημένο περιβάλλον από πλημμύρες και υπερχείλιση. Παράλληλα, επιδρούν θετικά στη διατήρηση ή και βελτίωση της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων εντός των αστικών περιοχών, στη διατήρηση της συνολικής ισορροπίας του κύκλου του νερού στις αστικές περιοχές, στη μεγιστοποίηση της επαναχρησιμοποίησης των όμβριων υδάτων, στη διατήρηση των φυσικών συστημάτων αποχέτευσης και στην προστασία της υγείας του οικοσυστήματος, της δημόσιας υγείας και συνολικά της οικονομικής βιωσιμότητας, της αστικής ανθεκτικότητας και της ανάπτυξης. Εμφανισιακά δεν δείχνουν να διαφοροποιούνται από έναν κοινό κήπο. Ενώ δεν έχουν μία συγκεκριμένη μορφή, το γενικό σχέδιο συνίσταται από μια ρηχή κοιλότητα γεμισμένη με εδάφη που ευνοούν τη γρήγορη διήθηση όπου πάνω της αναπτύσσεται βλάστηση. Τα φυτά που χρησιμοποιούνται πρέπει να έχουν αντοχή στην περιοδική κατάκλυση ενώ συνήθως επιλέγονται είδη της αυτοφυούς βλάστησης που είναι ήδη προσαρμοσμένα στο τοπικό κλίμα. Τα ευεργετικά οφέλη των κήπων βροχής είναι πολλά και εναρμονίζονται με τις περιβαλλοντικές πολιτικές που προωθούνται στην Ευρώπη και στον κόσμο, όμως η χρήση τους παραμένει ακόμη σχετικά περιορισμένη και περισσότερο σε περιοχές με διαφορετικό κλίμα από αυτό της χώρας μας, γεγονός που δεν ενθαρρύνει την προώθηση τους εδώ. Η Ελλάδα έχει ένα τυπικό μεσογειακό κλίμα, δηλαδή ήπιους και βροχερούς χειμώνες, σχετικά θερμά και ξηρά καλοκαίρια. Ωστόσο, εξαιτίας του πλούσιου ανάγλυφού της, δεν ισχύουν οι ίδιες κλιματολογικές συνθήκες στο σύνολο της επικράτειάς της. Αντίστοιχα και η διαθεσιμότητα και οι ανάγκες σε νερό δεν είναι ίδιες παντού. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με άλλα ζητήματα καθιστά αναγκαία μια πιο οικολογική προσέγγιση στην κατανάλωση και τη συνολική διαχείριση του. Άρα η χώρα θα πρέπει να εφαρμόσει συστήματα όπως αυτά των κήπων βροχής. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι αν αυτό το μέτρο μπορεί να αποδώσει παρόμοια αποτελέσματα σε ξηρά και σχετικά άνυδρα μέρη, όπως είναι πολλά μέρη της Ελλάδας, σήμερα, και ενδεχομένως ακόμη περισσότερα, στο μέλλον βάση των προβλέψεων για την κλιματική αλλαγή. Για την απάντηση αυτού του ερωτήματος διερευνάται η εφαρμογή των κήπων βροχής στην περιοχή του Νέου Ψυχικού, προαστίου βορειοανατολικά της Αθήνας. Η περιοχή αυτή επιλέχθηκε καθώς η Αθήνα, αποτελεί μία από τις δυσμενέστερες περιπτώσεις από πλευράς βροχοπτώσεων και αναγκών σε νερό. Ένας ακόμη σημαντικός λόγος είναι ότι η περιοχή διαθέτει σε πολλά σημεία της παρτέρια που με χαμηλό κόστος θα μπορούσαν να μεταποιηθούν σε κήπους βροχής. Τέλος, τόσο οι κάτοικοι όσο και οι τοπικές αρχές αυτού του προαστίου, επιζητούν την έντονη παρουσία του πρασίνου ενώ επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευαισθησία σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον και το ευ ζην, προωθώντας δράσεις και υποδομές για την προστασία του. Παρά τις καλές προθέσεις βέβαια, τόσο το πράσινο όσο και το δίκτυο των ομβρίων εμφανίζουν θέματα στη συντήρηση αποδεικνύοντας την ανάγκη μιας εναλλακτικής προσέγγισης.

Water is the source of life and thus, its presence was linked to the development and evolution of cities as well as the presence of vegetation, from the distant past until today. Before water treatment and distribution systems were invented, rainwater was used extensively to cover many needs. Today, for many countries on the planet, the risk of water scarcity is looming, as the need for water increases due to rapid urbanization, global population growth and modern consumerist lifestyle. At the same time, climate change increases the frequency and the severity of extreme weather phenomena such as heavy storms that lead to floods. Cities need to face these challenges by revising the classic planning practices to follow the standards of sustainability and urban resilience. Taking these data into consideration, many strategies and technologies have been proposed. One of them, is the rain gardens, a form of a sustainable drainage system. Rain gardens, or alternatively, bioretention basins, first appeared in the United States in the 1980s. Their main purpose is to reduce the amount and speed of runoff, protecting the built environment from flooding and overflow. At the same time, they have a positive effect on maintaining or improving the quality of ground and underground water within urban areas, maintaining the overall balance of the water cycle in urban areas, maximizing the reuse of rainwater, maintaining natural drainage systems and protecting the health of the ecosystem, the public’s health and the overall economic sustainability, urban resilience and development. Visually, they do not seem to differentiate from a common garden. While they do not have a typical form, the main design is a shallow depression filled with soil that enables rapid infiltration. Over the soil, vegetation grows. The selected plants, must be resistant to occasional waterlogging, and the most commonly preferred are the native species that are already adapted to the local climate. The benefits of the rain gardens are numerous and in accordance with the environmental policies promoted in Europe and worldwide, but their use is still relatively limited and mostly in areas with a different climate from our country, which does not encourage their promotion. Greece has a typical Mediterranean climate, meaning mild and rainy winters, relatively warm and dry summers. However, due to its rich terrain, the same climatic conditions do not apply throughout its territory. In addition, the availability and need of water are not equally the same everywhere. This fact, combined with other issues, mandates a more ecological approach to water consumption and management. Taking this into consideration, Greece should implement systems like those of rain gardens. However, the crucial question is, whether this measure can yield similar results in dry and relatively arid places, such as many parts of Greece, today, and possibly even more in the future based on climate change predictions. To answer this question, the application of rain gardens is investigated, in the area of Neo Psychiko, a suburb northeast of Athens. This area was chosen since Athens poses as one of the most unfavorable cases in terms of rainfall and water needs. Another important reason being that in many parts of the region there are planting beds that could be easily converted into rain gardens at a low cost. Finally, both the residents and the local authorities of this suburb seek a strong presence of vegetation of planting while they also, demonstrate particular sensitivity to issues concerning the environment and human well-being. They also, promote actions and infrastructures for environmental protection. Despite the good intentions of course, both the greenery and the rainwater network have issues when it comes to maintenance, proving the need for an alternative approach.