Βιώσιμες πρακτικές κυκλικής οικονομίας: η περίπτωση της ολοκληρωμένης πολυτροφικής υδατοκαλλιέργειας (Integrated Multi Trophic Aquaculture IMTA)

Abstract

Η ολοκληρωμένη πολυ-τροφική υδατοκαλλιέργεια (εφεξής «ΙΜΤΑ») αποτελεί μία καινοτόμο προσέγγιση στον κλάδο της υδατοκαλλιέργειας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό παράδειγμα κυκλικής οικονομίας καθώς προάγει τη βιώσιμη ανάπτυξη δημιουργώντας ένα περίπλοκο και ποικιλόμορφο οικοσύστημα το οποίο ενισχύει τη βιοποικιλότητα. Η αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων ευνοεί επιπλέον τη δυνατότητα αύξησης του κέρδους. Εντούτοις, το βασικότερο κριτήριο για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και εδραίωση του συστήματος ΙΜΤΑ αποτελεί η κοινωνική διάσταση της βιωσιμότητας. Τα τελευταία χρόνια ζητήματα τα οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την υδατοκαλλιέργεια, όπως η ποιότητα και η ασφάλεια των τροφίμων, η ευζωία των υδρόβιων οργανισμών και η προστασία του περιβάλλοντος, αποκτούν αυξανόμενη σημασία για τους καταναλωτές. Η μετάβαση από τη μονοκαλλιέργεια στην ολοκληρωμένη πολυτροφική υδατοκαλλιέργεια θα μπορούσε να αποτελεί λύση για την κάλυψη μέρους των προαναφερθέντων ανησυχιών. Η εφαρμογή ωστόσο του συστήματος ΙΜΤΑ στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένη και σχεδόν αποκλειστικά σε ερευνητικό επίπεδο. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η ανάπτυξη ενός ερωτηματολογίου, απευθυνόμενο στο καταναλωτικό κοινό της χώρας μας, με στόχο να διερευνηθούν οι κοινωνικές διαστάσεις των αντιλήψεων των ερωτώμενων σχετικά με το σύστημα IMTA. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των ερωτηματολογίων ανέδειξαν την ύπαρξη έντονων περιβαλλοντικών ανησυχιών αλλά και την παράλληλη μειωμένη επίγνωση των ερωτηθέντων σχετικά με την έννοια της κυκλικής οικονομίας και τα συστήματα υδατοκαλλιέργειας, ιδιαιτέρως του ΙΜΤΑ. Φάνηκε ωστόσο ότι η περιγραφή του ΙΜΤΑ είχε ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στους ερωτηθέντες παρ’ ότι δε μπόρεσε να αποδώσει πλήρως την πολυπλοκότητα και την προστιθέμενη αξία του συστήματος. Η συνεκτίμηση των παραπάνω δεδομένων αναδεικνύει αφενός τη δυναμικότητα της μεθόδου και αφετέρου την ενημέρωση του κοινού ως έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιτυχία του νεοαναδυόμενου συστήματος στην Ελλάδα.

Integrated multi-food aquaculture (IMTA) is an innovative approach to aquaculture. It constitutes an excellent example of a circular economy as it promotes sustainable development by creating a complex and diverse ecosystem that enhances biodiversity. Moreover, the more efficient use of resources favors the possibility of increasing profits. However, the key criterion for the long-term development and consolidation of IMTA systems is the social dimension of sustainability. In recent years, issues that are inextricably linked to aquaculture such as food quality and safety, the well-being of aquatic organisms and the protection of the environment have become increasingly important for consumers. The transition from monoculture to integrated polytrophic aquaculture could be a solution to address part of the above mentioned concerns. The purpose of this survey was to develop a consumer questionnaire aimed at exploring the social dimensions of respondents’ perceptions of IMTA. The results of the questionnaire survey analysis highlighted the existence of strong environmental concerns, but also the lack of awareness of respondents about the concept of the circular economy and aquaculture systems, in particular the IMTA. It appeared, however, that the IMTA description had a very positive impact on respondents although it was not able to fully reflect the complexity and added value of the system. Taking the above data into account, the potential of the method becomes evident. Furthermore, it arises that promoting public awareness and information exchange is the most important factor for the success of the newly emerging system in Greece.