Αγροτικό τοπίο του αμπελώνα της Κεφαλλονιάς

Abstract

Στην παρούσα εργασία διεξάγεται έρευνα σχετική με το αγροτικό τοπίο των αμπελώνων της Κεφαλονιάς, και συγκεκριμένα της αμπελουργικής ζώνης των οίνων «ΟΠΑΠ Ρομπόλα Κεφαλληνίας». Στόχο της εργασίας αποτελεί ο προσδιορισμός και η ανάδειξη των χαρακτηριστικών του τοπίου, καθώς και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίον αντιλαμβάνονται οι διάφοροι εμπλεκόμενοι το τοπίο όπως επίσης και τα θέματα που το αφορούν. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων κρίθηκε σκόπιμη η χρήση των ποιοτικών μορφών επιτόπιας έρευνας και συγκεκριμένα του συνδυασμού της «ανάγνωσης του τοπίου» με τις ατομικές ημιδομημένες συνεντεύξεις. Αναλυτικότερα, σε πρώτο στάδιο συγκεντρώθηκαν όλα τα απαραίτητα και διαθέσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό και την ανάλυση της υπό μελέτη αμπελουργικής ζώνης. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν αφορούν τη γεωγραφική κατάσταση της περιοχής, καθώς και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε αυτή, που αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την αμπελουργία. Σε δεύτερο στάδιο έλαβε χώρα η ανάγνωση του τοπίου, μέσω της οποίας επιχειρήθηκε ο προσδιορισμός των «τύπων τοπίων» που απαντώνται στη ζώνη μελέτης, καθώς και ο εντοπισμός των στοιχείων εκείνων που το χαρακτηρίζουν, διαμορφώνοντας την ταυτότητά του. Επιπλέον, προσδιορίστηκαν και συγκεντρώθηκαν βιβλιογραφικά στοιχεία σχετικά με τις τάσεις εξέλιξής του. Τέλος, η παρούσα εργασία εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται το τοπίο, τη διαμόρφωση και προστασία του όσοι δραστηριοποιούνται ενεργά στην περιοχή. Για το λόγο αυτό εκπονήθηκε ποιοτική έρευνα με τη μέθοδο της ατομικής ημιδομημένης συνέντευξης. Από την ανάλυση του τοπίου προκύπτει ότι η περιοχή χαρακτηρίζεται από το έντονο ανάγλυφο και τον ορεινό χαρακτήρα. Οι αμπελώνες είναι κατακερματισμένοι και μικρής έκτασης, με κυριαρχούσα χάραξη ορθογώνια και τετράγωνη με αποστάσεις 1,5-1,7μ., ενώ η μόρφωση των πρέμνων γίνεται παραδοσιακά σε χαμηλό κύπελλο. Κατηγοριοποίηση των τύπων τοπίων εν προκειμένω μπορεί να γίνει μόνο με βάση το κριτήριο της κλίσης. Εκτός από το ανάγλυφο της περιοχής και τη μορφή των αμπελώνων, ταυτότητα στο τοπίο προσδίδουν η φυσική βλάστηση, η γεωργική δραστηριότητα της περιοχής και λοιπά στοιχεία όπως οι δρόμοι, οι αναβαθμίδες, οι περιφράξεις κλπ. Έντονη είναι η παρουσία στοιχείων με χαρακτήρα κοινής πολιτισμική κληρονομιάς, ενώ στην περιοχή εντοπίζονται σε περιορισμένο βαθμό στοιχεία με αρνητική τοπιακή αξία. Ως προς την εξέλιξη του τοπίου, κυρίαρχη εμφανίζεται να είναι η τάση συρρίκνωσης της αμπελουργικής δραστηριότητας. Όσον αφορά τους ενεργούς παράγοντες της περιοχής, από τα στοιχεία της επιτόπιας έρευνας προκύπτει ότι αντιμετωπίζουν το τοπίο ταυτόχρονα ως πλαίσιο της καθημερινής τους ζωής, εμβληματικό στοιχείο της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα στο σύνολό τους εκτιμούν την υψηλή περιβαλλοντική και αισθητική αξία του. Όσον αφορά τις καλλιεργητικές μεθόδους, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δεν θεωρεί ότι οι αγρότες εφαρμόζουν πρακτικές λαμβάνοντας υπόψη τους το τοπίο, ενώ συμφώνησαν ότι το εντεινόμενο αίτημα για προστασία των αγροτικών τοπίων τους αφήνει αδιάφορους. Ιδιαίτερης σημασίας αποτέλεσμα είναι ότι στο σύνολό τους οι ερωτηθέντες αποδέχτηκαν ότι η προστασία του τοπίου θα αποφέρει οφέλη στην κοινωνία, τους παραγωγούς της περιοχής και το περιβάλλον. Τέλος, ως μεγαλύτεροι κίνδυνοι υποδείχθηκαν η εγκατάλειψη της αμπελοκαλλιέργειας και η ανεξέλεγκτη κτηνοτροφία.

In the present project research is being conducted on the rural landscape of the vineyards of Kefalonia, namely on the vinicultural zone of “V.Q.P.R.D. Kefalonia Robola Wine”. The objective of the project is the definition, detection and elevation of the landscape characteristics as well as the realization of how those persons related to the landscape perceive both itself and the issues concerning it. For the achievement of the above goals the use of qualitative forms of the on-the-spot investigation, namely the combination of “reading the landscape” along with the individual semistructured interviews, was regarded expedient. Specifically, in the first stage all the necessary and available data for the identification and analysis of the wine region under consideration were gathered. The elements collected concern the geographical situation of the region as well as the particular conditions which prevail in it and which form decisive factors for wine growing. In the second stage the regarding of the landscape took place, through which the identification of the “Landscape types” which occur in the study area was attempted, as well as the detection of those elements which characterize it and at the same time shape its identity. Furthermore, bibliographical elements were collected on the development of the landscape under consideration. Finally, the present project focuses on the way in which, those who are actively busy with the region, perceive not only this one but also its formation and protection. For this reason a qualitative research was conducted by the way of the individual semistructured interview. From the analysis of the landscape it is clear that the region is characterized by a complex terrain and mountainous character. The vineyards are fragmented and of small-scale while the dominant drawing is rectangular and square with distances from 1.5 to 1.7 m while the education of the vines takes place traditionally in a low bowl. Categorization of types of landscapes can only be based on the criterion of inclination. Apart from the terrain of the region and the slope of the vineyards, identity to the landscape is also given by the natural vegetation, the agricultural activity in the region and by other elements such as roads, terraces, fences etc. there is a strong presence of elements with a character of common cultural inheritance and also elements of negative value for the landscape are detected in the region but in a limited number. As for the evolution of the landscape, the trend of shrinking of the vinicultural activity appears to be dominant. As for the active factors of the region, from the elements of the on-the-spot investigation there comes to light that they regard the landscape as a framework of their daily life, an emblematic element of the region while at the same time they appreciate its high aesthetic and environmental value. As for the cultivating methods the majority of those questioned believes that farmers do not implement practices, taking into account the landscape while they have agreed that the strong request for the protection of rural landscapes leaves them indifferent.