Παραλλακτικότητα των φαρμακευτικών και αρωματικών ειδών Origanum vulgare ssp. hirtum L., Origanum onites L. και Origanum x intercedens σε συνθήκες καλλιέργειας ως προς τα μορφολογικά, αποδοτικά και χημειοτυπικά τους χαρακτηριστικά

Abstract

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία υπάρχουν τουλάχιστον 61 είδη, τα οποία αναφέρονται με τον όρο «ρίγανη». Η οικογένεια Lamiaceae αναφέρεται ως η πιο σημαντική καθώς περιέχει το γένος Origanum, στο οποίο περιλαμβάνονται τα πιο γνωστά είδη ρίγανης. Σε εκτεταμένες έρευνες στην Ελλάδα έχουν αναγνωριστεί τέσσερα είδη «ρίγανης» πλούσια σε καρβακρόλη. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη της μορφολογικής, ποσοτικής και ποιοτικής παραλλακτικότητας τριων αυτοφυών ειδών ρίγανης οι οποίοι εντοπίστηκαν στο νησί της Ικαρίας και καλλιεργήθηκαν στον αγρό του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (Γ.Π.Α.). Μετά από εκτεταμένες έρευνες που πραγματοποίθηκαν στην Ικαρία επιλέχθηκαν οι καλύτεροι βιότυποι των ειδών Origanum vulgare ssp. hirtum, Origanum onites και Origanum x intercedens, μεταφέρθηκαν στο Γ.Π.Α. και δημιουργήθηκε μητρική φυτεία. Με αγενή πολλαπλασιασμό δημιουργήθηκαν μοσχεύματα από τα οποία έγινε η εγκατάσταση της καλλιέργειας. Από την ημέρα της μεταφύτευσης έως την συγκομιδή λαμβάνονταν μορφολογικές μετρήσεις, ενώ την ημέρα της συγκομιδής έγιναν επιπρόσθετες μορφολογικές μετρήσεις και παρατηρήσεις που αφορούσαν στο βλαστό, στα φύλλα και στην ταξιανθία. Στην συνέχεια η δρόγη τοποθετήθηκε σε σκιερό και καλά αεριζόμενο χώρο για 15 ημέρες μέχρι την αποξήρανσή της. Ακολούθησε ο προσδιορισμός της εκατοστιαίας περιεκτικότητας των φυτών σε αιθέριο έλαιο με τη μέθοδο της υδροαπόσταξης και τη χρήση της συσκευής Clevenger. Οι αποστάξεις που πραγματοποιήθηκαν για κάθε είδος έγιναν μετά από τη συγκομιδή, α) στο στάδιο της πλήρους άνθισης, β) στο στάδιο της απάνθισης, γ) σε φύλλα και δ) σε άνθη. Για τον έλεγχο της ποιότητας των αιθέριων ελαίων που παρελήφθησαν χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της αέριας χρωματογραφίας μάζας (GC–MS). Τέλος, με τη βοήθεια διαφόρων στατιστικών πακέτων έγινε η επεξεργασία των δεδομένων και η σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ των μελετούμενων ειδών. Τα μορφολογικά δεδομένα έδειξαν ότι το ύψος της O.hirtum υπερείχε στατιστικά σημαντικά των O.onites και O.intercedens με τιμές 51,4cm, 39,5cm και 35,0cm αντίστοιχα. Όσον αφορά στο μήκος των μεσογονάτιων διαστημάτων δεν παρατητρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ της O.hirtum και του υβριδίου έχοντας μέσο μήκος 3,5cm σε αντίθεση με την O.onites της οποίας είχε μήκος 1,9cm. Τα μελετούμενα είδη ως προς το μέγεθος των φύλλων τους κατατάσσονται κατά φθίνουσα σειρά ως εξής: O.hirtum, O.onites, O.intercedens. Ειδοποιός διαφορά των ειδών αποτελεί το μέγεθος της ταξιανθίας, μεγαλύτερο μήκος ταξιανθίας παρουσίασε η O.hirtum (21,8cm), ακολουθούμενη από την O.intercedens (16,6cm) και τέλος την O.onites (4,4cm). Από την άλλη, το υβρίδιο διαφοροποίηθηκε σημαντικά από την ελληνική ρίγανη ως προς μήκος της μονάδος στάχεως με 1,7cm και 1,2cm αντίστοιχα. Τα 3 είδη έδειξαν να διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς την περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο. Συγκεκριμένα, στο στάδιο της πλήρους άνθισης η O.hirtum απέδωσε 7,6%, η O.intercedens 5,4% και η O.onites 3,9%. Ανάλογα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν κατά το στάδιο της απάνθισης, ενώ κατά την απόσταξη των ανθέων η περιεκτικότητα της O.hirtum σε αιθέριο έλαιο έφτασε στο 10,0%. Οι βασικές ουσίες του αιθέριου ελαίου που εντοπίστηκαν ήταν η καρβακρόλη, το π-κυμένιο, το γ-τερπινένιο και το β-καρυοφυλλένιο. Στην O.hirtum τα ποσοστά καρβακρόλης κυμάνθηκαν από 84,28 - 93,35%, στην O.onites από 86,97 - 91,89%, ενώ στην O.intercedens σημειώθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά καρβακρόλης από 89,25 - 97,23%, γεγονός που την καθιστά ένα πολύ υποσχόμενο είδος με πολύ καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά και εν δυνάμει επενδυτικές δυνατότητες.

According to the literature there are at least 61 species, which are referred with the name “oregano”. Lamiaceae family is referred as the most important, while it contains the origanum genus, including the most famous oregano species. In extensive research in Greece, four oregano species have been recognized which are also rich in carvacrol. The purpose of this study is the morphological, quantitative and qualitative variability of three native oregano species, which were identified on the Ikaria island and were cultivated at the fields of the Agricultural University of Athens (A.U.A.). After extensive researches that were contacted in Ikaria island, the best biotypes of Origanum vulgare ssp. hirtum, Origanum onites and Origanum x intercedens were selected, were transported at the A.U.A. and a maternal plantation was created. Using vegetative propagation the plantation was created. From the transplanting day till the harvest morphological measurements have been taken, while the harvest day additional measurements and observations were taken which was about the shoot, the leaves and the inflorescence. Subsequently, the harvested parts of the plants were placed in shady and well aired place for 15 days till dryness. Then, the percentage content of plants in essential oil was determined by hydrodistillation method using the Clevenger apparatus. The distillations that carried out for each species took place after the harvest: a) at full blooming stage, b) at the stage of dissolution, c) from leaves and d) from the inflorescence. The method was used to check the quality of the essential oils that were obtained was Gas Chromatography – Mass Spectrometry (GC – MS). Finally, with the aim of various statistical programmes, the data was processed and the results were compared between the studied species. The morphological data shows that the height of the O.hirtum was higher with statistically significant difference from O.onites and O.intercedens with values 51,4cm, 39,5cm and 35,0cm, respectively. No statistically significant differences were observed between O.hirtum and the hybrid (O.intercedens) having an average length of 3,5cm at the internodes in contrast to O.onites whose length was 1,9cm. The studied species as to the size of their leaves are ranked in descending order as follows: O.hirtum, O.onites, O.intercedens. The main difference in the species is the size of the inflorescence, with O.hirtum showing the greatest length (21,8cm), followed by O.intercedens (16,6cm) and finally O.onites (4,4cm). On the other hand, the hybrid (O.intercedens) was significantly different from the Greek oregano (O.hirtum) in terms of the ear unit length with 1,7cm and 1,2cm, respectively. The three species showed a marked difference in the essential oil content. Specifically, in the full blooming stage O.hirtum yielded 7,6%, Ο.intercedens 5,4% and O.onites 3,9%. Respective results were also found during the dissolution stage, while during the distillation of the flowers the O.hirtun yield in essential oil reached 10,0%. The most important substances that were found in the oregano essential oils was, carvacrol, p-cymene, γ-terpinene and caryophyllene. In O.hirtum the percentage of carvacrol varied from 84,28 - 93,35%, in O.onites from 86,97 - 91,89%, while in O.intercedens were noted the highest carvacrol concentrations, from 89,25 - 97,23%, which makes it a very promising species with very good quality features and potential investment opportunities.