Διερεύνηση του in vitro πολλαπλασιασμού του είδους Pittosporum angustifoium Lodd

Abstract

Το P. angustifolium Lodd. (Pittosporaceae) είναι αειθαλές, πολυετές δέντρο μεσαίου μεγέθους και αργής ανάπτυξης, αυτοφυές της Αυστραλίας. Έχει υψηλή αισθητική αξία λόγω των κρεμάμενων κλάδων του, του ελκυστικού φυλλώματος, των εύοσμων λευκοκίτρινων ανθέων του και των πορτοκαλί καρπών του (διαρρηκτή κάψα), ενώ λόγω του ότι δεν χρειάζεται πολύ χώρο για να αναπτυχθεί είναι ένα όμορφο μικρό καλλωπιστικό δέντρο για στενούς αστικούς και περιαστικούς χώρους. Το είδος διαθέτει πλούσιες βιοχημικές ιδιότητες και βιολογική δραστικότητα που το καθιστούν ενδιαφέρον τόσο για την επιστημονική κοινότητα όσο και για τη βιομηχανία βοτάνων και φυτικών προϊόντων καθώς και για την εναλλακτική ιατρική. Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκε o μικροπολλαπλασιασμός του είδους με έκφυτα από νεαρή βλάστηση ενήλικου δέντρου που φύεται στον Βοτανικό Κήπο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βοτανικός, Αθήνα, λόγω της δυσκολίας που εμφανίζει ο πολλαπλασιασμός του με σπόρο, με στόχο την αξιοποίηση του στην κηποτεχνία και την αρχιτεκτονική τοπίου αλλά και τη διευκόλυνση της μελέτης των χημικών του δομών. Κατά την αρχική εγκατάσταση, έκφυτα κορυφής βλαστού και κόμβων καλλιεργήθηκαν σε στερεό (8 g L-1 άγαρ) υπόστρωμα MS εμπλουτισμένο με 2,0 mg L-1 6-benzyladenine (BA). Το ποσοστό αντίδρασης των εκφύτων ήταν 83-100% και παράχθηκαν 1,4-1,7 βλαστοί/έκφυτο, ενώ δεν παρουσιάστηκαν προβλήματα μολύνσεων. Ακολούθησε υποκαλλιέργεια εκφύτων τριών κόμβων σε στερεό υπόστρωμα MS χωρίς φυτορυθμιστικές ουσίες ή εμπλουτισμένο με 1,0 ή 2,0 mg L-1 6-benzyladenine (BA). Η προσθήκη κυτοκινίνης στο υπόστρωμα ήταν απαραίτητη για τη βλαστογένεση (77-80%), παράχθηκαν 2,7-2,9 βλαστοί/ έκφυτο, ενώ παρατηρήθηκε η τάση του φυτού για παραγωγή βλαστών 2ης τάξης (έκπτυξη κόμβων επί των μικροβλαστών χωρίς επιμήκυνση). Η καλλιέργεια των εκπτυγμένων κόμβων έδωσε απόλυτο ποσοστό βλαστογένεσης και παράχθηκαν 2,95 βλαστοί/ έκφυτο εκπτυγμένου κόμβου. Η προέλευση του εκφύτου κατά την αρχική καλλιέργεια (κορυφή βλαστού, ή έκφυτο κόμβων) επηρέασε την παραγωγή βλαστών 2ης τάξης κατά την υποκαλλιέργεια, καθώς έκφυτα από καλλιέργεια προέλευσης κόμβων μητρικού βλαστού παρουσίασαν σε μεγαλύτερο ποσοστό τάση για παραγωγή βλαστών 2ης τάξης, έναντι αυτών από καλλιέργεια προέλευσης κορυφής μητρικού βλαστού (35% έναντι 9%, αντίστοιχα). Η αύξηση της συγκέντρωσης ΒΑ (4,0 mg L-1) σε επόμενη υποκαλλιέργεια, αύξησε τον αριθμό των παραγόμενων βλαστών, αλλά μείωσε το μήκος τους. Ακολούθησαν υποκαλλιέργειες στις οποίες μελετήθηκε η επίδραση διαφορετικών συγκεντρώσεων της BA (0,5-4,0 mg L-1) με ή χωρίς την προσθήκη 0,1 mg L-1 1-naphthaleneacetic acid (ΝΑΑ) ή indole-3-butyric acid (ΙΒΑ), καθώς και καλλιέργεια σε υγρό υπόστρωμα, με σκοπό την περαιτέρω βελτίωση της απόδοσης του πολλαπλασιασμού και την αύξηση του μήκους των μικροβλαστών. Η προσθήκη ΝΑΑ δεν αύξησε το μήκος των βλαστών, αύξησε όμως τον αριθμό των βλαστών 1ης τάξης, ενώ η προσθήκη ΙΒΑ αύξησε μεν το μήκος, αλλά μείωσε το ποσοστό βλαστογένεσης σε όλες τις επεμβάσεις, τον αριθμό των βλαστών 1ης τάξης, καθώς και τη διάρκεια διατήρησης των βλαστών in vitro, στα υποστρώματα με χαμηλές συγκεντρώσεις ΒΑ (0,5 και 1,0 mg L-1). Η υγρή καλλιέργεια δεν ευνόησε τον πολλαπλασιασμό. Ο μέγιστος αριθμός βλαστών 2ης τάξης (3,8-4,7 βλαστοί/ έκφυτο) παράχθηκε με ποσοστό βλαστογένεσης (2ης τάξης) 73-81% στα στερεά υποστρώματα με 2,0 ή 4,0 mg L-1 ΒΑ χωρίς αυξίνη, μετά από αύξηση της διάρκειας επώασης (90 ημέρες) στο θρεπτικό υπόστρωμα. Μικροβλαστοί ηλικίας 45 ημερών (μήκους 2,0 και 3,0 cm) και ηλικίας 65 ημερών (μήκους 1,0 cm) προωθήθηκαν για ριζοβολία σε στερεό υπόστρωμα MS/2 είτε χωρίς φυτορυθμιστικές ουσίες ή εμπλουτισμένο με διαφορετικά επίπεδα συγκέντρωσης indole-3-butyric acid (ΙΒΑ, 2,0-10,0 mg L-1), σε συνεχές σκοτάδι ή σε φωτοπερίοδο 16 h φως/8 h σκοτάδι. Στο υπόστρωμα χωρίς αυξίνη σημειώθηκαν χαμηλά ποσοστά ριζοβολίας (0-40%), ενώ παρουσία IBA η ριζοβολία αυξήθηκε, όμως οι ρίζες αφενός παράχθηκαν μέσω κάλου, ιδίως στις υψηλές συγκεντρώσεις όπου ο κάλος ήταν αρκετά εκτενής, και αφετέρου δεν επιμηκύνονταν (max 0,5 cm). Υψηλά ποσοστά ριζοβολίας (85-95%), σχετικά ικανοποιητικό μήκος (0,3-0,5 cm) και αριθμό (6-7) ριζών έδωσαν οι επεμβάσεις σε μικροβλαστούς 2,0 cm και 1,0 cm, με 10,0 και 4,0 mg L-1 ΙΒΑ αντίστοιχα, σε συνεχές σκοτάδι. Η μείωση της διάρκειας επώασης σε υπόστρωμα με αυξίνη υψηλής συγκέντρωσης (10,0 mg L-1) μείωσε πολύ την ποσότητα του κάλου, ενώ οι μικροβλαστοί ριζοβόλησαν κατά 83% και 100% σε συνεχές σκοτάδι και 16 h φως, αντίστοιχα, με πιο μακριές ρίζες στο σκοτάδι (0,37 cm). Η δημιουργία συνεχούς σκότους μόνο στη βάση των μικροβλαστών, κατά την επώαση τους σε υπόστρωμα εμπλουτισμένο με 2,0 mg L-1 IBA έδωσε χαμηλότερο ποσοστό ριζοβολίας (75%) από τις προαναφερθείσες επεμβάσεις και πολύ μικρές ρίζες (0,15 cm). Ωστόσο, η υψηλή συγκέντρωση ΙΒΑ ήταν ανασταλτική για τον ex vitro εγκλιματισμό σε υπόστρωμα τύρφης: περλίτη (1:1 v/v) των έρριζων βλαστών. Έρριζοι μικροβλαστοί (φυτάρια), μήκους 3 και 1 cm, που ριζοβόλησαν (50% και 75%, αντίστοιχα) στη συγκέντρωση των 2,0 mg L-1 ΙΒΑ, σε συνεχές σκοτάδι (είτε όλος ο βλαστός ή μόνο η βάση του), εγκλιματίστηκαν σε υψηλότερα ποσοστά (69-79%) ex vitro.

P. angustifolium Lodd. (Pittosporaceae) is an Australian native, evergreen, medium-sized and slow growing perennial tree. It’s of high aesthetic value due to its pendulous branches, attractive foliage, its white-yellow flowers and its orange fruits (dehiscent capsules). It is a beautiful small ornamental tree for narrow urban and peri-urban spaces as it doesn’t need much space to grow. The species also has rich biochemical properties and biological activity that makes it intresting to both the scientific community and the herbal and plant industry, as well as alternative medicine. The adult plant that grows in the Botanical Garden of The National and Kapodistrian University of Athens appears to have difficulty in propagation by seed, so, this study investigates the micropropagation of the species from young vegetation of this plant in order to use it in gardening and landscape architecture but also to facilitate the study of its phytochemical variability. Initial culture of the species from nodal and shoot tip explants on a solid MS medium enriched with 2 mg l-1 6-benzyladenine (BA) was successful at 83-100% and 1.4-1.7 shoots / explant were produced, while there were no problems with infections. Subculture of three-node explants followed on solid MS medium without plant growth regulators or enriched with 1.0 or 2.0 mg L-1 6-benzyladenine (BA). The addition of cytokinin in the medium was necessary for blastogenesis (77-80%), 2.7-2.9 shoots / shoots were produced, and the tendency of the plant to produce 2nd order shoots (node growth on the microshoots without elongation) was observed. Expanded nodes culture in MS medium enriched with 1.0 mg L-1 BA gave 100% blastogenesis and 2,95 shoots per explant were produced. Origin of the explant in the initial culture (shoot tip, or nodes) influenced the production of second-order shoots in the subculture of node explants, as explants from the culture of nodes showed a higher tendency to produce second-order shoots than those from the shoot tip of mother shoot (35% vs. 9%, respectively). Increasing BA concentration (4.0 mg L-1) in subsequent subculture increased the number of shoots produced but decreased their length. Subcultures were followed to study the effect of different concentrations of BA (0.5-4.0 mg L-1) with or without the addition of 0.1 mg L-1 1-naphthaleneacetic acid (NAA) or indole-3-butyric acid (IBA), as well as liquid culture, with the aim of further improving the proliferation efficiency and increasing the length of the microshoots. Addition of NAA did not increase shoot length but increased the number of 1st order shoots, whereas adding IBA increased the length but decreased the blastogenesis rate in all treatments, the number of 1st order shoots but also the in vitro survival of the microshoots in medium with low BA concentrations (0.5 and 1.0 mg L-1). Liquid culture did not favor proliferation. The maximum number of 2nd order shoots (3.8-4.7 shoots / explant) was produced with a 73-81% blastogenesis rate (2nd order) on solid medium with 2.0 or 4.0 mg L-1 BA without auxin, by increasing the incubation period (90 days) on the medium. 45-day-old (2.0 and 3.0 cm long) and 65 days old (1.0 cm long) microshoots were promoted for rooting on solid MS/2 medium either without plant growth regulators or enriched with different concentrations of indole-3-butyric acid (IBA, 2.0-10.0 mg L-1), in continuous darkness or in photoperiod 16 h light / 8 h darkness. On the medium without auxin, low rooting percentages were observed (0-40%), whereas in the presence of IBA rooting increased, but the roots were callus mediated, especially at high concentrations where callus was sufficiently extensive and did not elongate (max 0.5 cm). High rooting percentages (85-95%), relatively good length (0.3-0.5 cm) and number of roots (6-7) gave the microshoots 2.0 cm and 1.0 cm, with 10.0 and 4.0 mg L-1 IBA respectively, in continuous darkness. The decrease in medium incubation time with high concentration of auxin (10.0 mg L-1) reduced the amount of callus, whereas microshoots were rooted 83% and 100% in continuous darkness and 16 h light, respectively, with longer roots in the darkness (0.37 cm). Basal microshoot darkening when incubated on a medium enriched with 2.0 mg L-1 IBA gave a lower rooting percentage (75%) than the above mentioned treatments and very small roots (0.15 cm). However, the high IBA concentration was inhibitory to ex vitro acclimatization of plantlets in peat: perlite mixture (1: 1 v / v). Rooted microshoots (plantlets), 3 and 1 cm long, rooted (50% and 75%, respectively) at a concentration of 2.0 mg L-1 IBA, in continuous darkness (either the whole shoot or only its base), were acclimatized at higher percentages (69-79%) ex vitro.