Μονοπάτια ως φορείς ιστορικών, πολιτισμικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων του τοπίου: η κυκλική διαδρομή της Παλαιόπολης Άνδρου

Abstract

Η παρούσα εργασία αφορά την εξέταση μελέτης περίπτωσης και σχεδιαστική απόδοση προτεινόμενων αναπλάσεων στην πεζοπορική διαδρομή 9Α του αρχαιολογικού χώρου Παλαιόπολης Άνδρου, του οικισμού που αποτέλεσε την αρχαία πρωτεύουσα της Άνδρου, με στόχο την προβολή των φυσικών, ιστορικών, και πολιτιστικών ποιοτήτων του τοπίου. Αρχικά επιχειρήθηκε η προσέγγιση της έννοιας του μονοπατιού, πραγματοποιήθηκε έρευνα σχετικά με τις διαδρομές πεζοπορίας στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, διερευνήθηκε ο περιπατητικός τουρισμός ως εναλλακτική μορφή τουρισμού. Στη συνέχεια, εστιάζοντας στην Άνδρο, ένα νησί με ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά, βιοποικιλότητα και ιστορία, πραγματοποιήθηκε έρευνα σχετικά με την ιστορία, τη λαογραφία και το φυσικό κάλλος του νησιού, καθώς και διερευνήθηκε το εκτεταμένο δίκτυο διαδρομών πεζοπορίας, το οποίο έχει πιστοποιηθεί από την Πανευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πεζοπορικών Συλλόγων (European Ramblers Association). Επιλέχθηκε στη συνέχεια η κυκλική διαδρομή του αρχαιολογικού χώρου της Παλαιόπολης(9Α), όπου μέσω ενός δικτύου παρεμβάσεων αποκατάστασης και ανάπλασης επιλεγμένων σημείων, επιχειρήθηκε η ανάδειξη των πολιτισμικών, ιστορικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων του χώρου και του οικισμού. Μετά τη συλλογή πληροφοριών, την αξιολόγηση και την ανάλυση του τοπίου, των δομικών στοιχείων του χώρου, του φυτικού υλικού, της οικολογίας και των κυρίαρχων πολιτισμικών και χαρακτηριστικών αρχιτεκτονικών στοιχείων του τόπου, διερευνήθηκε σε κατάλληλα επιλεγμένες περιοχές σχέδιο ανάπλασης, αποκατάστασης και σύνθεσης της περιπατητικής διαδρομής έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες πολιτιστικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις του τόπου. Κεντρική ιδέα αποτέλεσαν οι αναβαθμίδες, στοιχεία με ιδιαίτερα χαρακτηριστική αρχιτεκτονική, που απαντώνται στην περιοχή εξέτασης, και οι οποίες με τις διάφορες ερμηνείες τους, είτε ως γραμμικές τομές στο ανάγλυφο, είτε ως οριζοντίως προεξέχοντα επίπεδα, αλλά και ως γραμμικά στοιχεία σε κατακόρυφο επίπεδο, καθώς και ως γραμμές σε επίπεδο κάτοψης, καθόρισαν τον σχεδιασμό. Οι επεμβάσεις αφορούν στην προσθήκη αστικού εξοπλισμού σήμανσης και ενημέρωσης σε όλο το δίκτυο, αλλά και στην επιλογή 6 περιοχών εκτεταμένων αναπλάσεων. Η περιπατητική διαδρομή αρχίζει από το σύγχρονο οικισμό όπου με ειδική σήμανση ορίστηκε η πορεία κίνησης και ενημέρωσης των επισκεπτών. Στο πρώτο σημείο ανάπλασης, εντός του οικιστικού δικτύου προτάθηκε η προσθήκη περιπτέρου ενημέρωσης και εξυπηρέτησης, με δυνατότητα πρόσβασης από όλους, ως χώρος φιλοξενίας στη διαδρομή. Στη δεύτερη στάση προτάθηκε η αποκατάσταση παραδοσιακής βρύσης και η προσθήκη κατασκευής καθορισμού θέας προς τον οικισμό. Στη συνέχεια, εντός παραρεμάτιου τοπίου, πραγματοποιήθηκε πρόταση αποκατάστασης του ρέματος και του τοπίου, οργάνωση ελεύθερου καθιστικού, προσθήκη πλατφόρμας διάσχισης του ρέματος, καθώς και ανάδειξη της λαϊκής παράδοσης σχετικής με το υγρό στοιχείο. Στο αγροτικό τοπίο, υλοποιήθηκε μελέτη αποκατάστασης των αναβαθμίδων και ξερολιθιών, αλλά και αναβίωση παραδοσιακών καλλιεργειών. Στην επόμενη περιοχή, τον αρχαιολογικό χώρο της Αγοράς, προτάθηκε η αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου με στόχο την ανάδειξη των αρχαίων ευρημάτων, και η οργάνωση περιοχών θεματικών δράσεων. Τελευταίο σημείο ανάπλασης αποτέλεσε ένα φυσικά διαμορφωμένο πλάτωμα, επάνω σε βράχο, όπου η πρόταση αφορά την οργάνωση καθιστικού, αμφιθεάτρου και κατασκευή καθορισμού θέας προς τον οικισμό. Αξιοποιώντας την κίνηση, τις θέες, τα μορφολογικά στοιχεία, τα υλικά καθώς και το φυτικό υλικό της συγκεκριμένης τοποθεσίας, διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας των προτάσεων, οι οποίες αποδόθηκαν σχεδιαστικά με διάφορα μέσα, όπως γενικές κατόψεις, φωτορεαλιστικές απεικονίσεις, διαγράμματα και φυτοτεχνικά σχέδια. Η παρούσα μελέτη εκτός από την ενημέρωση, αναψυχή και καλλιέργεια περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των επισκεπτών, συμβάλει ουσιαστικά στη προστασία και ανάδειξη του τοπίου της περιοχής, του πνεύματος του τόπου και την επαφή ντόπιων και επισκεπτών με όλα τα στοιχεία που το συνθέτουν. Ταυτόχρονα, οι προτεινόμενες διαμορφώσεις και εγκατεστημένες δράσεις έχουν σαν αποτέλεσμα τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου στο νησί της Άνδρου, αξιοποιώντας το υπάρχον δίκτυο διαδρομών πεζοπορίας, τον φυσικό και πολιτισμικό πλούτο του νησιού.

This dissertation project deals with the case study and design interventions on the hiking route 9A of the archaeological site of Palaiopoli Andros, the settlement that formed the ancient capital of Andros, aiming to promote the natural, historical and cultural qualities of the landscape. Initially, there was an attempt to approach the term of “path” through bibliography, followed by a research on hiking trails in Europe but also Greece, and an investigation on ambulatory tourism as an alternative form of tourism. Then, the research focused on the historic and cultural elements of Andros, an island with particular geomorphological features, biodiversity and history, and an extensive network of hiking trails, which has been certified by the European Ramblers Association. The circular route of the archaeological site of Paleopolis (9A) was selected as the case study area, where a network of interventions for the restoration and redevelopment of specific points was proposed to highlight the cultural, historical and architectural elements of the area and the settlement that constituted the ancient capital of Andros. After collecting information, assessing and analyzing the landscape, structural elements of the area, plants, ecology and the dominant cultural and typical architectural elements of the site, a plan of regeneration, restoration and synthesis of the walking trail was investigated in appropriately selected areas so that it meets the contemporary cultural, social and environmental requirements of the place. The main concept was based on the terraces and dry stone walls, elements with a particularly characteristic architecture, found in the examined area, which were interpreted in various ways: either as linear cuts in the ground relief, as horizontally protruding levels, or as linear elements in a vertical plane, as well as planes at ground plan, they set the design principles. The interventions concerned the addition of informative equipment throughout the network, as well as the selection of 6 areas of extensive regeneration. The walking route starts from the modern settlement, where the visitors’ movement and information path was specifically marked with signs. At the first point of redevelopment, within the residential area, an information and service pavilion was proposed as a hosting spot on the route. At the second stop the restoration of a traditional tap and the addition of a sight-setting construction were proposed. Then, within the landscape by the stream, a proposal was set to restore the stream’s banks, the surrounding landscape, organize a free seating area, add a crossing platform, and highlight the folk tradition related to the element of water. In the rural landscape, a restoration study of the terraces and drywalls was carried out, as well as the revival of traditional crops was proposed. In the next area, the archaeological site of ancient Agora, the surrounding area was proposed to be restored in order to highlight the ancient finds, framed with the addition of themed spaces. The last point of redevelopment was a naturally shaped plateau, on a rock, where the proposal concerned the organization of a sitting area, an amphitheater, and the addition of a sight-setting construction oriented to the settlement. By using the movement, the sights, the morphological elements, the materials and plants of the specific site, the character of the proposals was shaped and were attributed by various means, such as general plans, photorealistic representations, diagrams and phytotechnical drawings. The present study, apart from informing, recreating and cultivating environmental awareness of visitors, contributes substantially to the protection and enhancement of the region’s landscape, the “genius loci” and the contact of locals and visitors with all the elements that make it up. At the same time, the proposed configurations and established actions have resulted in the expansion of the tourist season on the island of Andros, utilizing the existing network of hiking routes, the natural and cultural wealth of the island.