Ανάπλαση κλειστού τμήματος Αττικής οδού, στο τμήμα Ελευσίνας-Σταυρού-Αεροδρομίου Σπάτων και Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού, με την επωνυμία "Σκεπαστό"

Abstract

Ο σχεδιασμός των πόλεων με βάση τις αρχές της αειφορίας αποτελεί στόχο μείζονος σημασίας στο πλαίσιο της προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Η εντατική αστικοποίηση σε συνδυασμό με τη διάχυση των οικονομικών δραστηριοτήτων εκτός των ορίων των πόλεων επιβάλλουν την ανάγκη αναβάθμισης και εξάπλωσης του δικτύου μεταφορών. Παρότι η επέκταση του δικτύου των μεταφορικών υποδομών συμβάλει στην ανάπτυξη ενός τόπου, εντούτοις οι υποδομές αυτές καθαυτές συχνά υποβαθμίζουν το αστικό τοπίο: ο ιστός της πόλης διχοτομείται ενώ περιορίζονται οι ελεύθεροι χώροι. Ο σχεδιασμός των χώρων που περιβάλλουν τις μεταφορικές υποδομές και πιο συγκεκριμένα η χρήση τους ως κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου μπορεί να συντελέσει σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, στην κοινωνική συνοχή και στην αισθητική – λειτουργική αναβάθμιση των πόλεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ορθολογικής χρήσης των μεταφορικών υποδομών αποτελούν τα πάρκα που δημιουργούνται ¨σκεπάζοντας¨ τμήματα δρόμων ταχείας κυκλοφορίας ή γραμμών για την κίνηση των μέσων σταθερής τροχιάς, γνωστά, από την αγγλική ορολογία, ως “highway cap parks”. Ως ένα τέτοιο, το κλειστό τμήμα της Αττικής οδού με την ονομασία «Σκεπαστό» αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας. Ο σχεδιασμός βασίζεται σε θεωρητικές αρχές που αναλύονται με παραδείγματα από το διεθνή και ελληνικό χώρο και στοχεύει στη δημιουργία ενός πνεύμονα πρασίνου που θα ενοποιεί παράλληλα τις γύρω περιοχές, διχοτομημένες λόγω του υπόγειου αυτοκινητοδρόμου. Η εκ νέου οργάνωση του χώρου θα δημιουργήσει έναν πυρήνα δράσεων ψυχαγωγικού, αθλητικού, εκπαιδευτικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, ενσωματωμένου σε ένα δυναμικό ιστό πρασίνου που διαχέεται στο χώρο. Η φύτευση ακολουθεί και προάγει τη σύγχρονη διεθνή τάση για τη δημιουργία «φυσικών αειφόρων διαπλάσεων» στον αστικό ιστό, με πολλαπλά περιβαλλοντικά, πολιτισμικά και αισθητικά οφέλη. Η χλωριδική σύνθεση της βλάστησης, ως βασικό αισθητικό και βιοκλιματικό στοιχείο, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην πρόταση σχεδιασμού των φυτεύσεων, η οποία επιδιώκει την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και στοχεύει στην εξασφάλιση ενός άρτιου αισθητικού και λειτουργικού αποτελέσματος καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους. Συμπερασματικά, μέσω της πρότασης για ανάπλαση του Σκεπαστού, προκύπτει πως σχεδιάζοντας με βάση τον άξονα οικολογία-κοινωνία-πολισμός-οικονομία δύναται να αξιοποιηθεί η δυναμική των αυτοκινητοδρόμων ως πράσινες υποδομές για την βελτίωση της αισθητικής της πόλης και την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος.

Designing cities based on the principles of sustainability is a major goal in the context of protecting and managing the natural environment. Intense urbanization coupled with the spread of economic activity outside the city center implies the need of an upgraded and expanded transportation network. Although the expansion of the transportation infrastructure contributes to the development of a city, the infrastructures themselves often degrade the urban landscape: the urban fabric is fragmented, and the open spaces are limited. The design of spaces surrounding transportation infrastructure and more specifically their use as communal green spaces can greatly contribute to the improvement of environmental conditions, social cohesion and aesthetic-functional upgrading of cities. A typical example of sustainable use of transport infrastructures are parks created by covering sections of highways or lines created for fixed track transport means, known as "highway cap parks". As such, the closed section of the Attiki Odos motorway, named "Skepasto" (meaning “covered” in Greek), is the subject of this postgraduate thesis. The design is based on theoretical principles analyzed within international and Greek examples and aims to create a green lung that will at the same time unify the surrounding areas which are divided by the underground highway. The reorganization of the site will create a core of recreational, physical, educational and cultural activities, embedded in a dynamic green web scattered throughout the space. Planting follows and promotes the modern international trend of creating "natural sustainable shapes" in the urban fabric, with multiple environmental, cultural and aesthetic benefits. The floristic composition of vegetation, as a key aesthetic and bioclimatic element, will play a decisive role in the planting proposal, which aims at enhancing biodiversity and ensuring aesthetic and functional values for the site throughout the year. In conclusion, the regeneration of “Skepasto” proposal gives prominence to the fact that when designing on the ecology-society-polarity-economy axis, the potential of motorways can be exploited as green infrastructures, in order to improve the aesthetics of the city and enhance the natural environment.