Τοπικές ποικιλίες καλλιεργούμενων ειδών σε ορεινά και πεδινά χωριά του νομού Τρικάλων

Abstract

Ο νομός Τρικάλων βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Θεσσαλίας, αποτελώντας τον ποιο ορεινό νομό της περιφέρειας, με πλούσια βιοποικιλότητα στα οικοσυστήματα του. Ως προς τις τοπικές ποικιλίες, η απώλεια της πλούσιας εγγενούς βιοποικιλότητας, κυρίως λόγω του σύγχρονου συστήματος γεωργικής παραγωγής, αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, γνωστό ως γενετική διάβρωση, το οποίο παρατηρείται ολοένα και εντονότερα με το πέρας των ετών. Παρόλα αυτά, τις εστίες διατήρησης των τοπικών ποικιλιών αποτελούν οι οικιακοί κήποι μικρής έκτασης, των απομονωμένων περιοχών, όπου κυρίως οι ηλικιωμένοι άνθρωποι τις καλλιεργούν ερασιτεχνικά, παραδοσιακά, για αυτοκατανάλωση. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών οργάνωσε στα τέλη τους έτος 2021 εξερευνητική αποστολή συλλογής των τοπικών ποικιλιών, ετήσιων και πολυετών ειδών στο περιβάλλον καλλιέργειας (in situ) σε τυχαία 50 χωριά του νομού, 25 ορεινά και 25 πεδινά, καταγράφοντας παράλληλα και την συνοδευόμενη παραδοσιακή γνώση μέσω προσωπικών συνεντεύξεων. Από τις επισκέψεις συλλέχθηκαν 75 ετήσια είδη και 15 πολυετή είδη. Ο αριθμός των δειγμάτων είναι πολύ μικρότερος από τις συλλογές του KWIK το 1941 και της Ελληνικής Τράπεζας Γενετικού Υλικού το 2006, γεγονός που φανερώνει την έντονη γενετική διάβρωση, στην περιοχή του νομού Τρικάλων. Οι τοπικές ποικιλίες εκλείπουν επιπλέον, λόγω της απώλειας των ηλικιωμένων διατηρητών, οι οποίοι δεν τις κληρονόμησαν σε νέους ανθρώπους, καθώς το ενδιαφέρον για την καλλιέργεια τους είναι σχεδόν μηδενικό. Βέβαια η προστασία από την γενετική διάβρωση είναι εφικτή. Η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας για την ανώτερη ποιότητα των προϊόντων από τις τοπικές ποικιλίες αλλά και των αγροτών για τις αγροκομικές δυνατότητες των τοπικών ποικιλιών, αποτελούν δύο δράσεις. Επιπλέον το ενδιαφέρον των αγροτών, αναμένεται να προσελκύσει η δυνατότητα παραγωγής Π.Ο.Π και Π.Γ.Ε προϊόντων από τις τοπικές ποικιλίες (όπως οι οίνοι Π.Γ.Ε Μετέωρα) με το τοπικό και τουριστικό κοινό να είναι μεγάλο και πρόθυμο να καλύψει το ανώτερο κόστος των ποιοτικά ανώτερων προϊόντων. Σημαντική δε αναμένεται και η προσφορά του πλήθους πολιτιστικών συλλόγων του νομού λόγω προβολής του πολιτιστικού χαρακτήρα των τοπικών ποικιλιών.

The prefecture of Trikala is located in the northwestern part of Thessaly, being the most mountainous prefecture of the region, with rich biodiversity in its ecosystems. In terms of local varieties, the loss of rich native biodiversity, mainly due to the modern system of agricultural production, is a global phenomenon known as genetic erosion, which is increasingly observed over the years. Nevertheless, the home gardens of small areas, in isolated areas, where mainly elderly people grow them amateurishly, traditionally, for self-consumption, are the foci of conservation of local varieties. Taking into account the above, the Agricultural University of Athens organized at the end of 2021 an exploratory mission to collect the local varieties, annual and perennial species in the cultivation environment (in situ) in random 50 villages of the prefecture, 25 mountainous and 25 lowlands, simultaneously recording the accompanied traditional knowledge through personal interviews. 75 annual species and 15 perennial species were collected from the visits. The number of samples is much smaller than the collections of KWIK in 1941 and the Hellenic Genetic Bank in 2006, which reveals the intense genetic erosion in the area of Trikala prefecture. The local varieties are also disappearing, due to the loss of the old keepers, who did not inherit them to young people, as the interest in their cultivation is almost nil. Of course, protection against genetic erosion is possible. Informing the local community about the superior quality of the products from the local varieties and the farmers about the agricultural potential of the local varieties are two actions. In addition, the possibility of producing P.D.O and P.GI. products from local varieties (such as P.G.I Meteora wines) is expected to attract the interest of farmers, with the local and tourist public being large and willing. to cover the higher cost of quality superior products. The contribution of the many cultural clubs of the prefecture is also expected to be significant due to the promotion of the cultural character of the local varieties.