Προσδιοριστικοί παράγοντες της φτώχειας στον αγροτικό τομέα

Abstract

Στην παρούσα μελέτη εξετάζουμε το μέγεθος της ανισότητας και τις διαστάσεις της φτώχειας που υφίστανται τα ελληνικά νοικοκυριά, καθώς και τον προσδιορισμό των παραγόντων που επιδρούν επί της πιθανότητας κάποιο νοικοκυριό να βρεθεί σε κατάσταση φτώχειας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα αγροτικά νοικοκυριά, τα οποία διακρίνονται σε τρεις ομάδες συναρτήσει της ηλικίας των αρχηγών τους. Για τη μέτρηση των παραπάνω μεγεθών χρησιμοποιήθηκαν εναλλακτικές μεταβλητές ενώ παράλληλα υιοθετήθηκαν διαφορετικές κλίμακες ισοδυναμίας. Το στατιστικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε προήλθε έπειτα από επεξεργασία των πρωτογενών στοιχείων της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της ΕΣΥΕ (ΕΟΠ 2004/2005). Μετά από μια σύντομη βιβλιογραφική επισκόπηση των ερευνών που σχετίζονται με ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού, περνάμε σε κάποια θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα που αφορούν την ανισότητα και τη φτώχεια και εν συνεχεία αναφερόμαστε στις δειγματοληπτικές έρευνες διανομής του εισοδήματος. Έπειτα συνεχίζουμε με τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά των ομάδων των αγροτικών νοικοκυριών και ακολουθεί η ανάλυση των στοιχείων των οικογενειακών προϋπολογισμών τους (έσοδα – δαπάνες, και το καταναλωτικό τους πρότυπο), ώστε να καταλήξουμε στην ανάλυση των διαστάσεων της ανισότητας, μέσω των δεικτών “Gini”, “Theil”, “μέσης λογαριθμικής απόκλισης” (N) και του δείκτη S80/S20, και φτώχειας μέσω του “ποσοστού φτώχειας”, υιοθετώντας εναλλακτικές γραμμές φτώχειας. Επιπρόσθετα, μέσω του υποδείγματος Logit, προσπαθούμε να προσδιορίσουμε τους παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την πιθανότητα οποιοδήποτε νοικοκυριό να βρεθεί κάτω από το όριο της φτώχειας. Εξετάζοντας τις εισοδηματικές εισροές των νοικοκυριών καθώς και τις δαπάνες των νοικοκυριών, διαπιστώνουμε ότι τα υψηλότερα ποσοστά αντιστοιχούν στα μη αγροτικά νοικοκυριά. Τα αγροτικά νοικοκυριά απολείπονται του μέσου συνολικού κκ εισοδήματος και της ισοδύναμης δαπάνης με τα υψηλότερα ποσοστά να αντιστοιχούν στα νεότερα αγροτικά νοικοκυριά. Τα χαμηλότερα ποσοστά ανήκουν στα νοικοκυριά με αρχηγό συνταξιούχο του ΟΓΑ. Βάσει της κατανομής της ισοδύναμης και της κκ δαπάνης η ανισότητα που επικρατεί στο σύνολο των αγροτικών νοικοκυριών υπολείπεται της ανισότητας που επικρατεί στο σύνολο των νοικοκυριών της χώρας ενώ το μέγεθος της ανισότητας των νεότερων αγροτικών νοικοκυριών υπολείπεται της ανισότητας που υφίστανται οι άλλες δυο αγροτικές ομάδες. Σε αντίθετα αποτελέσματα καταλήγουμε όταν αναλύουμε την ανισότητα βάσει του ισοδύναμου και του κκ εισοδήματος. Αναλύοντας τα στοιχεία του ισοδύναμου συνολικού εισοδήματος, προκύπτει ότι το μέγεθος της ανισοκατανομής του μεταξύ των πεμπτημορίων του πληθυσμού μειώνεται καθώς προχωράμε από την νεότερη ηλικιακή ομάδα των αγροτικών νοικοκυριών προς την μεγαλύτερη. Επίσης, από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι μέσω της ενίσχυσης του γεωργικού εισοδήματος και της δικαιότερης κατανομής του μεταξύ των μελών της κάθε ομάδας, προφανώς θα συντελούσε στη μείωση της ανισότητας σε όλες τις αγροτικές ομάδες και πιθανώς στη μείωση της συνολικής ανισότητας. Όσον αφορά τα αποτελέσματα από την ανάλυση της φτώχειας, συμπεραίνουμε ότι τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας των αγροτικών νοικοκυριών σε σύγκριση με τα μη αγροτικά νοικοκυριά, ενώ αίσθηση προκαλούν τα αυξημένα ποσοστά των νοικοκυριών με αρχηγό συνταξιούχο του ΟΓΑ. Τέλος, αναλύοντας τα αποτελέσματα του υποδείγματος Logit, διαπιστώνουμε ότι οι περισσότεροι προσδιοριστικοί παράγοντες φτώχειας είναι κοινοί και για τις τρείς κατηγορίες νοικοκυριών. Ειδικότερα, παράγοντες όπως το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και η νεαρή ηλικία του αρχηγού (κάτω των 40 ετών), οι περιφέρειες διαμονής του νοικοκυριού, και ο αυξημένος αριθμός τέκνων των νοικοκυριών (άνω των τριών), χαρακτηρίζονται από την αυξητική τους επίδραση επί της πιθανότητας φτώχειας. 2στόσο, παρατηρώντας τα αποτελέσματα που αφορούν τα αγροτικά νοικοκυριά προκύπτουν ορισμένες ιδιαιτερότητες.

This study examines the extent of inequality and the dimensions of poverty, from which Greek household suffer, as well as tries to identify the factors which affect on the probability of a household to be found in a poverty status. Particular emphasis is given to agricultural households, which are divided into three (3) groups, according to the age of their leader. For the measurement of the above mentioned figures, we used alternative variables, while simultaneously different scales of equivalence were adopted. The statistical material which was used, derived by processing the primary collected data of the family budget survey [EOP 2004 – 2005], which was conducted by the Hellenic Statistical Authority [El. STAT]. After a brief literature review of researches, which are related to issues of social exclusion, we continue with some theoretical and methodological issues, relating to inequality and poverty and then we refer to the sample surveys of income distribution. Furthermore, the study continues with the social and demographic characteristics of groups of agricultural households and then follows an analysis of individual components of family budget [revenue – expenses – and their consumption pattern], in order to arrive at an analysis of the dimensions of inequality, through the indicators “Gini”, “Theil”, “mean log deviation (N)” and the indicator S80/S20 and an analysis of poverty, through “the poverty rate”, by adopting alternative poverty lines. Additionally, through the “Logit model”, we try to identify the factors that have an impact on the probability of any household to be found under the poverty line. Considering the income flows of households, as well as households’ expend, we conclude that higher rates correspond to non-agricultural households. Agricultural households are below the average total per capital income and equivalent expend, with the highest percentages correspond to the younger agricultural households. The lowest percentages are found in the households that have, as their leader, a pensioner of OGA. By distribution of equivalent and per capital expend, we presume that inequality, predominating in all agricultural households, is less than inequality which exists in the rest non-agricultural households in the country, while the size of inequality of the younger agricultural households, is less than inequality that is observed in the other two (2) agricultural groups. What’s more, if we examine inequality by using the equivalent and per capital income, as a criterion, we will draw to the exact opposite conclusions. Analyzing the data of equivalent total income, we conclude that the size of the imbalance between the quintile of the population decreases as we move from the younger age group of rural households to the older. Additionally, the analysis of results shows that by increasing farmers’ income and by a more equitable distribution among the members of each group, probably would help to reduce inequality in all agricultural groups and possibly reduce the overall inequality. Regarding the results of the analysis of poverty, we conclude that the higher rates of poverty among agricultural households compared to non-agricultural households, while we are astonished by high rates of households with retired leader of OGA. Finally, analyzing the results of the “Logit model”, we find out that most of the determinants of poverty are common to three (3) types of households. Particularly, factors such as low educational level, young age of household’s leader (under 40 years old), regions of residence of the household and the increased number of children in households (more than 3), are characterized by their growing influence on the probability of poverty. However, observing the results for the agricultural households, we come across with some peculiarities.